Analyse: Kan onze nieuwe regering de Vlaamse landbouwsector hervormen?

Zal de verwachte coalitie van N-VA, cd&v en Vooruit de uitdagingen in de landbouwsector kunnen oplossen? Die vraag stelt Elia Gabriëls, studente Internationale Politiek aan de Universiteit Gent. Zij nam de landbouwprogramma's van deze partijen onder de loep, en bekijkt in welke mate deze te verzoenen zijn. In onderstaande analyse vat ze haar belangrijkste bevindingen samen.

De Vlaamse landbouwsector kijk reikhalzend uit naar de onderhandelingen tussen N-VA, cd&v en Vooruit die moeten uitmonden in een nieuw regeerakkoord. Maar kunnen deze partijen werkelijk hun uiteenlopende ideeën samenvoegen tot een coherent beleid dat zowel boeren als milieu ten goede komt? Laten we eens teruggrijpen naar wat er in hun partijprogramma’s te lezen stond over de landbouwsector.

Stikstof en vergunningen

Een belangrijke pijler van het toekomstige akkoord is de aanpak van stikstofemissies. Zowel N-VA als cd&v hebben zich achter 2031 geschaard als richtjaar voor een overgang naar een emissiebeleid (in plaats van depositiebeleid, red.). Een nobel streven, maar Vooruit heeft terecht aangedrongen op een duidelijke routekaart. De belofte om alle sectoren en bronnen van stikstofuitstoot mee te nemen is cruciaal voor een eerlijke verdeling van verantwoordelijkheden, maar het blijft de vraag of deze inclusieve benadering niet ten koste gaat van snelle, noodzakelijke actie.

Daarnaast is er de kwestie van vergunningen. De introductie van vergunningen voor een bepaalde duur en de versnelling van vergunningsprocedures klinkt als een stap vooruit. Vooruits voorstel voor omgevingsvergunningen die snel kunnen worden aangepast aan nieuwe technologieën en inzichten lijkt slim, maar de vraag blijft of dit in de praktijk niet leidt tot meer bureaucratische rompslomp. En wat te denken van N-VA’s idee van een ‘rechter-technicus’ om rechters te ondersteunen bij complexe milieuzaken? Innovatief, maar de effectiviteit hiervan moet nog bewezen worden.

Eerlijke prijzen voor landbouwers

De ambitie om eerlijke prijzen voor landbouwers te garanderen, verenigt de drie partijen in hun streven naar sociale rechtvaardigheid. De oprichting van producentenorganisaties en een onafhankelijke scheidsrechter klinkt veelbelovend. Toch is het de vraag of deze maatregelen voldoende zijn om de machtsverhoudingen in de voedselketen daadwerkelijk te verschuiven. De versterking van inspectiediensten en de Belgische Mededingingsautoriteit is een goede stap, maar zonder concrete handhaving blijft dit een papieren tijger.

Vooruits pleidooi voor een carbon border tax en cd&v’s eis voor gelijke productievoorwaarden voor importproducten zijn essentieel om een gelijk speelveld te creëren. Maar zullen deze maatregelen tijdig worden ingevoerd om de Vlaamse landbouwers daadwerkelijk te beschermen tegen oneerlijke concurrentie?

Dierenwelzijn

Op het vlak van dierenwelzijn worden enkele ambitieuze maatregelen voorgesteld. De politieopleiding en de strenge straffen voor dierenmishandeling zijn stappen in de goede richting. Maar het zijn vooral de verbeteringen in de leefomstandigheden van landbouwdieren die in het oog springen. Vooruits voorstel voor een verbod op niet-verdoofde castratie en snelgroeiende kippenrassen is gedurfd en broodnodig.

De uitdaging zal zijn om deze maatregelen niet alleen op papier, maar ook in de praktijk te realiseren. Het verbod op lange dierentransporten en de investering in alternatieve productiemethoden zijn veelbelovend, maar vragen om een gedegen implementatie en voldoende financiële ondersteuning.

Administratieve last en regeldrift

De reductie van administratieve lasten en regeldrift is een ander speerpunt. Landbouwers hebben genoeg van de papierwinkel, en de nieuwe regering belooft verlichting. N-VA’s gedifferentieerd boetesysteem en het one-stop-shoploket zijn bemoedigende initiatieven, maar zullen deze maatregelen echt het bureaucratische monster temmen? Vooruits nadruk op automatisatie en digitalisering is veelbelovend, maar de vraag blijft of deze high-tech oplossingen daadwerkelijk de dagelijkse administratieve last voor boeren zullen verlichten of simpelweg verplaatsen naar een andere vorm.

Flexibilisering van mestregelgeving door weersafhankelijke bemestingsregels en het ‘one in, two out’-principe voor regelgeving zijn goedbedoelde pogingen om het boerenbestaan minder ingewikkeld te maken. Toch moeten we kritisch blijven over de praktische uitvoering. Kan een dynamisch vergunningsysteem daadwerkelijk flexibel genoeg zijn zonder de milieubescherming in gevaar te brengen? En hoe effectief zal de evaluatiecommissie zijn om overbodige regels te identificeren en af te schaffen?

Klimaat en milieu

De plannen voor klimaat en milieu zijn ambitieus. Duurzame landbouw, waterbeheer en biodiversiteit staan hoog op de agenda. Zowel N-VA als Vooruit zijn voor het bevorderen van regeneratieve landbouwpraktijken en de Blue Deal. Dit zijn stappen in de goede richting, maar zullen deze ook de beoogde impact hebben?

Het reduceren van pesticidegebruik en de creatie van bufferzones rond natuurgebieden zijn essentiële stappen, maar de uitvoering vraagt om meer dan alleen mooie woorden. Strikte handhaving van milieunormen en integratie van milieu-impactbeoordelingen voorafgaand aan productieprocessen zijn noodzakelijk om daadwerkelijk vooruitgang te boeken. De uitdaging ligt in het vertalen van deze ambitieuze plannen naar de realiteit op het veld.

Landbouwgrond

Het beheer van landbouwgrond blijft een heikel punt. De prioritaire toewijzing van landbouwgrond aan jonge landbouwers klinkt mooi op papier, maar de realiteit kan weerbarstig zijn. De respectievelijke voorstellen van Vooruit en N-VA om verpaarding en vertuining aan te pakken en bossen uit te breiden zijn nobel, maar zullen lokale besturen en landeigenaren hierin meegaan?

De bescherming van natuurgebieden en het recht van voorkoop voor grondreservering zijn cruciale stappen, maar ook hier is de uitvoering doorslaggevend. Vooruit’s observatorium voor landbouwgrondprijzen en de door CD&V geopperde aanpassing van het Gemeentefonds kunnen helpen, maar zullen deze maatregelen voldoende zijn om de toegang en betaalbaarheid van landbouwgrond echt te verbeteren?

Europese Unie

Het gemeenschappelijk landbouwbeleid van de EU speelt een grote rol in het Vlaamse landbouwbeleid. De doorlichting en herallocatie van GLB-fondsen naar duurzame landbouwpraktijken zijn belangrijke stappen. Maar zal de EU meebewegen met de specifieke noden van Vlaanderen?

De reductie van administratieve lasten en de bevordering van agrotechnologie zijn essentiële onderdelen om de competitiviteit van de Vlaamse landbouw te waarborgen. De samenwerking op het gebied van milieubescherming en biodiversiteit blijft een kritieke factor, maar de uitdaging ligt in het balanceren van lokale en Europese belangen.

Conclusie

Als deze zaken worden opgenomen in een regeerakkoord, is het veelbelovend. Maar de werkelijke test zal zijn hoe deze maatregelen worden uitgevoerd. De combinatie van compensatie en ondersteuning voor landbouwers, efficiënte vergunningprocedures, en een nauwe samenwerking met Europa zijn stuk voor stuk positieve stappen. Echter, zonder concrete actie en handhaving blijven het mooie woorden.

Het is nu aan de Vlaamse regering om de koe bij de horens te vatten en deze plannen om te zetten in daden die zowel de landbouwsector als het milieu ten goede komen. De komende jaren zullen uitwijzen of deze ambitieuze plannen ook werkelijk tot een duurzame en rechtvaardige toekomst leiden.

De auteur

Elia Gabriëls is afgestudeerd in Internationale Politiek en volgt momenteel een masteropleiding in Algemene Economie aan de Universiteit Gent. In het kader van het vak landbouw- en voedingseconomie van Professor Xavier Gellynck en Professor Hans De Steur aan de faculteit bio-ingenieurswetenschappen ontwikkelde ze bovenstaande analyse. Ze heeft haar passie voor kritisch denken en schrijven ontwikkeld als research trainee bij Vocal Europe, redactielid bij het Olivaint Genootschap van België, en muziekrecensent bij Dansende Beren. Met een sterke interesse in internationale betrekkingen, public affairs en agribusiness, streeft ze ernaar om meer te leren over de interdisciplinariteit tussen politiek, economie en landbouw.

De auteur schrijft in eigen naam en is verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst.

Additionele verslaggeving

VILT