Insecticidengebruik in huis is gevaarlijker dan gedacht

Meer info:  info.crelanleerstoel@ugent.be

Jaarlijks kopen alle Belgen samen circa 800 ton producten om insecten te bestrijden. Nu blijkt dat het gebruik van deze bestrijdingsmiddelen binnenshuis de gezondheid meer kan schaden dan initieel gedacht. In opdracht van de Hoge Gezondheidsraad werd dat onderzocht door professor Pieter Spanoghe (UGent) en andere experten. De blootstelling op deze manier ligt vele malen hoger dan de opname van residuen van gewasbeschermingsmiddelen die kunnen achterblijven op groenten en fruit. Door insecticidensprays of luizenshampoos in huis te gebruiken, krijg je 100 tot 1.000 keer meer van een chemisch bestrijdingsmiddel in je lichaam. Beter even nadenken dus alvorens de kinderen te laten spelen op een vloer waar mierenpoeder gestrooid is.

Pesticiden worden doorgaans in verband gebracht met hun gebruik in de landbouw, waar ze ingezet worden voor de bestrijding van allerlei ziekten en plagen om hogere opbrengsten en een hogere voedselkwaliteit te bekomen. Het ontgaat echter velen dat ze ook buiten de landbouw toegepast worden. Dergelijk gebruik van bestrijdingsmiddelen ter verdelging van allerlei schadelijke, vervelende en ongewenste insecten en andere geleedpotigen (spinnen) vindt frequent plaats in onze huishoudelijke omgeving en op het werk.

In 2013 kochten Belgen ongeveer 800 ton producten om insecten te bestrijden, zoals spuitbussen, verdampers, strips, cassettes, lokazen en vlooienbanden. Het gaat dan vooral om producten tegen insecten (muggen, vliegen, mieren, enz.), mijten (tapijtmijt, enz.) en andere geleedpotigen (spinnen, enz.). Deze producten bevatten in totaal 75 ton aan werkzame stoffen om binnenshuis insecten te bestrijden, hetgeen een aanzienlijke hoeveelheid is.

Risico's niet algemeen bekend

De particuliere gebruiker is doorgaans niet volledig op de hoogte van de risico's van deze producten en is, in tegenstelling tot de professionele gebruiker, weinig of niet beschermd tijdens de toepassing. De mate van blootstelling is daarenboven moeilijk in te schatten en afhankelijk van diverse factoren, zoals de frequentie van gebruik, het gebruik van beschermende kledij, de dosering en het type van formulering (aerosol, verdamper,...).

De vraag stelt zich ook of er geen cumulatief effect is met andere toepassingen van gelijkaardige producten. Net daarom werkte professor Pieter Spanoghe van de faculteit Bio-ingenieurswetenschappen van de Universiteit Gent, in opdracht van de Hoge Gezondheidsraad, mee aan een studie om een overzicht te bekomen van het binnenhuisgebruik van insecticiden en het amateurgebruik van gewasbeschermingsmiddelen in België.

Gezondheidsrisico's

Intensief gebruik van insecticiden zou op lange termijn immers de gezondheid kunnen schaden, bijvoorbeeld door inwerking op ons hormoonstelsel. "Om hiermee rekening te houden, voorziet de reglementering wel al aanzienlijke veiligheidsmarges. Het effectieve risico is dan ook niet gelijk aan het effectieve gevaar, maar houdt ook rekening met de blootstelling", aldus professor Pieter Spanoghe. Die blootstelling kan op verschillende manieren gebeuren. "Je krijgt de bestrijdingsmiddelen vooral in je lichaam via aanraking met de huid, voornamelijk via je handen. Daarnaast ook via de mond of ademhaling, maar dat aandeel is veel kleiner".

Kinderen en zwangere vrouwen lopen meer risico

"Waar weinig mensen bij stilstaan, is dat deze stoffen niet alleen voor zichzelf gevaarlijk kunnen zijn, maar ook voor hun gezin of huisgenoten. Kinderen worden er namelijk ook aan blootgesteld, bijvoorbeeld door op een vloer te spelen waar poeder tegen mieren op gestrooid is. En voor hen zijn insecticiden schadelijker dan voor volwassenen. Zwangere vrouwen behoren ook zeker tot de gevoelige bevolkingsgroep met een verhoogd risico."

Opvallend: je bent meer blootgesteld aan pesticiden door binnenhuisgebruik dan via voedselopname. Spanoghe: "Veel mensen weten dit niet, maar insecticidensprays of bijvoorbeeld luizenshampoos zijn ook bestrijdingsmiddelen. Door deze producten binnen te gebruiken, krijg je er 100 tot 1.000 keer meer van in je lichaam dan door behandelde groenten te eten. Ook voor producten om hout of kamerplanten te behandelen, is voorzichtigheid geboden."

Zelden bescherming bij gebruik

Mensen die pesticiden thuis gebruiken, zijn vaak te weinig op de hoogte van het risico dat ze lopen. "In tegenstelling tot professionele land- of tuinbouwers gebruiken mensen thuis nauwelijks bescherming zoals een mondmasker of handschoenen. Zij passen die middelen toe in korte broek en T-shirt en onderschatten zo de gezondheidsrisico's die bestrijdingsmiddelen met zich mee kunnen brengen. Het opvolgen van duidelijke etiketten met pictogrammen die de risico's aangeven, is dan ook heel belangrijk", aldus Spanoghe.

Ondanks de strenge reglementering is het binnenhuisgebruik van bestrijdingsmiddelen niet altijd risicoloos. De Hoge Gezondheidsraad raadt dan ook aan om er voorzichtig mee om te springen, of om alternatieve methodes te gebruiken zoals muggengaas, UV-lampen of insectenvallen.