Bloed van patiënt voorspelt beste behandeling bij uitgezaaide prostaatkanker
(20-08-2024) De juiste kankerbehandeling ziet er voor elke patiënt anders uit. Dankzij het ProBio-onderzoek van dr. Bram De Laere en prof. Piet Ost i.s.m het Karolinska Instituut (Zweden), kan een bloedafname voorspellen welke therapie het meest baat heeft.
Prostaatkanker is de meest voorkomende kanker bij mannen in België. Vaak komen daar ook uitzaaiingen bij kijken. De juiste behandeling op het juiste moment is van levensbelang, maar die ziet er voor elke patiënt anders uit. Dankzij het ProBio-onderzoek van dr. Bram De Laere (UGent, Karolinska Instituut), prof. Piet Ost (UGent, GZA Sint-Augustinus) en partners uit het befaamde Karolinska Instituut (Zweden) kan een bloedafname voorspellen met welke therapie de patiënt het meest gebaat is.
Bloedstaal legt tumorprofiel bloot
ProBio – kort voor Prostaat Biomerkers – is een klinische studie om mannen met uitgezaaide prostaatkanker te behandelen. Dat gebeurt met verschillende doelgerichte therapieën, op basis van het tumorprofiel in hun bloed.
De onderzoekers sporen biomerkers op in het bloed van de patiënt. Dat zijn veranderingen in het DNA van de kankercellen. Zo voorspellen ze welke therapie het beste zal aanslaan bij elke individuele patiënt.
“We hopen dat ons onderzoek finaal zal resulteren in een diagnostische bloedtest die artsen kan vertellen welke behandeling het best werkt bij hun patiënt.”
Niet one size fits all
De standaardbehandeling voor mannen met uitgezaaide prostaatkanker is een hormonale therapie die het geslachtshormoon testosterone – de brandstof van de prostaatkanker - moet verlagen. Daarbovenop moet de patiënt een andere behandeling zoals chemotherapie of een doelgerichte hormonaal middel opstarten. Maar niet elke patiënt reageert goed op elke behandeling. Voor de arts is het moeilijk om in te schatten welke behandeling de beste slaagkans heeft. ProBio biedt daar een antwoord op.
Unieke onderzoeksmethode
In een klassieke klinische studie zijn er twee groepen: een met de nieuwe behandeling en een controlegroep met de standaard behandeling. Die aanpak heeft een aantal nadelen: er is een one-treatment-fits-all standpunt, patiënten worden te weinig geselecteerd op basis van genetische eigenschappen, en men wil aantonen dat de nieuwe behandeling gemiddeld beter is dan de controlegroep. Als de behandeling van de groep waaraan een specifieke patiënt deelneemt niet aanslaat, dan stopt de studie voor hem en gaan ze de patiënt verder behandelen en opvolgen in de routinezorg. Er is dus geen plan B voor de patiënt.
De ProBio studie pakt het anders aan, met een platform design met meerdere beschikbare behandelingsarmen en meer patiëntselectie. Wie in een studiearm terechtkomt van een behandeling die voor hem niet werkt, kan tot 3 keer toe toegewezen worden aan een andere studiearm. Bovendien streeft ProBio naar precisiegeneeskunde en bepaalt men de unieke genetische of DNA eigenschappen van de patiënt en zijn kanker om hem toe te wijzen aan een bepaalde groep.
Dat laat de onderzoekers toe verbanden vinden tussen het voorkomen van bepaalde genetische veranderingen en het al dan niet reageren op een bepaald type behandeling, en zo dus ‘Prostaat Biomerkers’ te identificeren.
Bevindingen
31 ziekenhuizen in België, Zweden, Noorwegen en Zwitserland behandelden samen al 784 patiënten. De eerste resultaten van 193 patiënten werden op 20 augustus 2024 gepubliceerd in het toonaangevende tijdschrift Nature Medicine.
De patiënten werden behandeld met een nieuw hormonaal middel, chemotherapie of een door de arts gekozen behandeling. Over alle groepen heen bleek dat de patiënten die de nieuwe hormonale middelen kregen het beter deden dan de patiënten die chemotherapie ondergingen.
Als de onderzoekers keken naar de verschillende genetische tumorprofielen in het bloed, zag men dat de nieuwe hormonale middelen het beste werkten bij patiënten zonder DNA veranderingen in de genen voor p53 (een belangrijk eiwit betrokken bij DNA herstel) en de androgeenreceptor (een belangrijke hormoonreceptor).
Bij patiënten met veranderingen in p53 werkte geen van de behandelingen goed, en was er geen verschil in de tijd tot de ziekte erger werd of dat de behandeling hielp. Dit benadrukt het belang van verder onderzoek naar nieuwe behandelingen voor deze patiënten.
ProBio als model
Meer nog dan de individuele conclusies, laat de studie zien dat het mogelijk is om een vloeibare biopsie voor biomerker analyse te gebruiken voor gepersonaliseerde behandelingen. ProBio kan dus dienstdoen als een model voor andere studies, en zo een bijdrage leveren in de transitie naar meer gepersonaliseerde geneeskunde in de oncologie.
“Gepersonaliseerde geneeskunde zou de nieuwe standaard moeten worden voor de behandeling van álle tumoren. Momenteel wordt er in België te weinig naar gestreefd om het juiste middel aan de juiste patiënt te geven, omdat er simpelweg te weinig wetenschappelijke data zijn die aantonen dat bij een bepaalde groep het ene product beter werkt dan het andere. Doelgerichter te werk gaan met precisiegeneeskunde is dus niet alleen goed voor de patiënt, maar ook voor het kostenplaatje van onze gezondheidszorg.”
Onderzoeker Bram De Laere:
"Vandaag worden patiënten behandeld met soms belastende therapieën waarvan we op voorhand niet weten of ze ook echt effect zullen hebben. Dus misschien hebben die patiënten wel last van uitgesproken nevenwerkingen, terwijl de behandeling therapeutisch weinig uithaalt.
Ons onderzoek streeft naar gepersonaliseerde geneeskunde, met behandelingen die effectief zullen aanslaan. We hopen dat ons onderzoek finaal zal resulteren in een diagnostische bloedtest die artsen kan vertellen welke behandeling het best werkt bij hun patiënt.
De omvang en complexiteit van onze studie en de beperkte interesse vanuit commerciële hoek maken dat ze niet zo makkelijk te financieren is. Dankzij de financiële steun van Kom Op Tegen Kanker kunnen we zes jaar onderzoek doen en 350 patiënten gepersonaliseerd behandelen."