Rectorale rede opening academiejaar 2024-2025

Geachte genodigden

Beste UGent’ers

Graag heet ook ik u allen welkom op deze plechtige opening van het academiejaar.

Wie een regelmatige gast is op onze plechtigheden ziet, voelt en hoort dat dit geen opening van het academiejaar is als de vorige.

Geen plechtstatige Aula maar het Ufo.  Dat 'zit' toch wat anders.  Een stoet der togati waar heel wat studenten in meeliepen.  Een studentenfanfare die zich liet horen.  Studenten die het woord namen.  En straks volgt geen klassieke receptie maar wel een nieuwe editie van ons befaamde Happy Hour, dat we voor de gelegenheid herdoopten tot Happy Start.

Kijk om u heen en u ziet waar onze universiteit voor staat en gaat: getalenteerde en leergierige mensen een academische thuis geven.

Het is aan ons – lesgevers, onderzoekers en alle andere medewerkers van de universiteit – om hen daarbij te begeleiden en te helpen, hen te ondersteunen, hen te laten onderzoeken en ontdekken, hen uit te dagen en tot excellentie te brengen.

over wat eerder dit jaar gebeurde in het Ufo

Geachte aanwezigen

Dit Ufo is vorig academiejaar naast een thuis voor heel wat studenten en medewerkers ook een plaats van protest geweest.  Een plaats waar studenten wekenlang verbleven om hun afschuw over de gruwelijkheden in de Gazastrook uit te schreeuwen en de universiteit aan te zetten tot actie.

Tot actie zijn we overgegaan.  De UGent nam op 31 mei, op advies van onze mensenrechtencommissie, de beslissing om heel wat samenwerkingen met Israëlische overheidsorganisaties en academische instellingen stop te zetten.

We hebben in eerste instantie gepoogd om, rechtstreeks en via diplomatieke kanalen, de Europese Commissie ertoe aan te zetten Israëlische partners te weren uit door Europa gefinancierde programma’s en projecten.  Dat zou niet alleen de snelste maar ook de duidelijkste weg zijn geweest.  Niet alleen voor ons, maar voor álle Europese universiteiten.

De Europese Commissie is echter tot dusver niet op deze vraag willen ingaan.  Het moet mij in dit verband van het hart dat Europese beleidsverantwoordelijken de voorbije maanden niet uitblonken in het ondersteunen van de Europese hogeronderwijsinstellingen ten aanzien van de vraag hoe best wel en best niet wordt omgegaan met conflicten zoals dat tussen Israël en Hamas.

We zijn vervolgens in kaart beginnen te brengen welke stappen moeten worden gezet om project per project de samenwerking te beëindigen.  Dit is de moeilijke weg maar dat belet ons niet om dit pad te bewandelen.  We zijn volop bezig met die analyse en zullen stap voor stap het proces tot stopzetting volgen.  Medewerkers van onze Universiteitsdiensten werken hier hard aan.  En ze doen dat goed.  Laat mij dat klaar en duidelijk gezegd hebben.

Laat mij ook heel duidelijk stellen dat de UGent op geen enkele manier de beslissing van 31 mei zal terugdraaien.  Deze universiteit creëert geen achterpoortjes, noch een bypass om op die manier de gecontesteerde samenwerkingen toch verder te kunnen zetten.  Onze beslissing blijft de beslissing en we aanvaarden de consequenties daarvan.  Ook als die met een aantal nadelen, als die met een 'kost' voor de UGent komt.

Betekent dit dat alle banden tussen UGent-onderzoekers en Israëlische partners doorgeknipt worden?  Neen.  Onderzoekers kunnen in het kader van de academische vrijheid individuele samenwerkingen aangaan of verderzetten.  De beslissingen die we namen, betreffen institutionele samenwerkingen en niet individuele.

Ik zei het al: dit Ufo-gebouw was vorig jaar een plaats van protest.  Ik durf de hoop uit te spreken dat het dit academiejaar vooral een plaats van overleg en verbinding zal zijn.

over behoeften van studenten, Studentencentrum en Zorgcentrum

Studenten hebben diverse en complexe behoeften.  Ze verwachten niet alleen hoogwaardig onderwijs maar ook ondersteuning op het vlak van welzijn, flexibiliteit in hun studietrajecten en mogelijkheden om zich zowel academisch als persoonlijk te ontwikkelen.  We moeten inspelen op die behoeften en een omgeving aanbieden waarin élke student zich gehoord, ondersteund en thuis voelt.  Dit alles binnen de contouren van wat haalbaar is.

U hoorde het mij de voorbije jaren geregeld zeggen: van niemand kan het onhaalbare worden gevraagd, laat staan geëist.  Ook niet van een universiteit en haar medewerkers.  Maar wat redelijk en haalbaar is, moet worden gedaan.

De komende jaren zullen we daarom aan de UGent nog sterker inzetten op de begeleiding van studenten.

U heeft het misschien al gemerkt: enkele huizen verder hier in de Sint-Pietersnieuwstraat zijn er infrastructuurwerken aan de gang.  Ter hoogte van huisnummer 47 om precies te zijn, zullen we over een jaar, bij de aftrap van het academiejaar 2025-2026 dus, het nieuwe Studentencentrum openen.

Het Studentencentrum wordt een unieke plek aan de UGent.  Studenten, toekomstige studenten, internationale studenten, doctoraatsstudenten en levenslang lerenden zullen er terechtkunnen voor de meest diverse vragen en aspecten van hun studieloopbaan.  Voor een gesprek met een studieadviseur, een studentenpsycholoog, het aanspreekpunt functiebeperking, de sociale dienst, enzovoort.  Het Studentencentrum wordt een inloophuis.  Een plek waar studenten in vertrouwen worden bijgestaan en kunnen rekenen op een warm welkom.  Waar ze met een vraag of een probleem aankomen en met een oplossing vertrekken.

We hebben het Studentencentrum trouwens samen met de studenten ontwikkeld en vormgegeven.

Daarnaast gaat op initiatief van de UGent in januari 2025 het Zorgcentrum voor Studenten van start. 

De maatschappelijke behoefte aan meer en beter georganiseerde hulp voor studenten met psychische klachten is groot; cijfers onderstrepen dit.  Vandaag kunnen onvoldoende studenten – en jongvolwassenen tout court – geholpen worden; ook die cijfers zijn bekend.  En zij die wel worden geholpen, krijgen soms te maken met lange wachttijden.

Daarnaast is er ook nood aan meer gespecialiseerde en complexe zorg, specifiek voor jongvolwassenen in de transitieleeftijd van 17 tot 26 jaar.  Met het Zorgcentrum voor Studenten slaan alle Gentse hogeronderwijsinstellingen en de stad Gent de handen in elkaar om studenten beter en gerichter te kunnen helpen in de onmiddellijke nabijheid van de plek waar ze studeren.  Door betaalbare en toegankelijke hulp aan te bieden, kunnen problemen vroegtijdig worden opgespoord en studenten sneller dan vandaag worden geholpen.

De UGent nam het initiatief maar we werkten dit samen met alle andere Gentse hogeronderwijsinstellingen en de stad Gent uit.  Die samenwerking is belangrijk.  Omdat studenten geen boodschap hebben aan grenzen tussen instellingen, laat staan aan deuren die opengaan voor eigen studenten maar gesloten blijven voor andere.

Over samenwerken over grenzen heen gesproken…

over reizen en het belang van internationalisering

Ik heb het afgelopen academiejaar veel gereisd, samen met tal van UGent'ers.

Wat onderzoekers, lesgevers, administratief en technisch medewerkers en ja, ook onze studenten in binnen- én buitenland realiseren, is erg belangrijk.  Voor hen persoonlijk en voor onze universiteit als geheel.  Internationale activiteiten dragen bij tot de kerntaken van onze universiteit.  Ze dragen bij tot de internationale positionering van de UGent.  Ze geven er de UGent een 'smoel' mee in het buitenland.  Ze maken ook hier in Vlaanderen van onze universiteit een internationale omgeving.

Daaraan te kunnen meewerken is een van mijn kerntaken, als rector en als ambassadeur van onze universiteit tout court.

Internationale mobiliteit verrijkt.  Bijvoorbeeld omdat ze mensen met diverse achtergronden samenbrengt.

Dat brengt mij tot de volgende overweging: zou het niet goed zijn om ook hier aan de UGent wat meer tijd en ruimte te geven aan onze academici, medewerkers en studenten, om samen te komen, en daarvoor de gelegenheid te creëren?  Zonder vooraf vastgelegde agenda of planning.  Om onder elkaar van gedachten te wisselen.  Simpelweg omdat het kan.  Niet omdat het moet.

Ik denk dat we daartoe de komende jaren wat meer kansen moeten creëren.  De uitwerking van onze toekomstvisie UGent Verbeeldt 2050 biedt een momentum om daarover na te denken en er concreet werk van te maken.  Ik roep u allen op om dat samen met mij, samen met óns, te doen.

over financiering

We moeten het ook even over centen hebben.

Momenteel wordt in ons land gewerkt aan de vorming van regeringen.  Ik vraag aan allen die aan het formeren zijn om hun verantwoordelijkheid op te nemen wanneer het aankomt op de financiering van hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek; wanneer het aankomt op de uitwerking van beleid ten behoeve van kwaliteitsvolle en betaalbare studentenhuisvesting; wanneer het aankomt op de ontwikkeling van degelijke infrastructuur voor al onze medewerkers, of van een Gents wetenschapspark dat tot de absolute top in Europa behoort.

Samen met bevoegde politici en overheidsdiensten blijf ik daar graag mijn schouders onder zetten.  Laat ons in dat verband een vervolg breien aan de gesprekken over studentenhuisvesting die het afgelopen jaar op initiatief van de UGent en met de steun van de KU Leuven werden aangegaan met de Vlaamse minister van Begroting, Financiën en Wonen.  Ik ben er minister Diependaele oprecht dankbaar voor dat hij naar ons heeft geluisterd, dat hij onze noden goed heeft gecapteerd en dat hij vervolgens actie heeft ondernomen.  Ik hoop dat hij dat zal blijven doen en onze dringende vraag naar een duurzaam financieringsmodel zal erkennen én concretiseren, ook en zelfs in het bijzonder wanneer hij straks minister-president wordt.

over het lerarentekort, rol van de UGent en oproep aan de politiek

Beste mensen,

Universiteiten en beleidsmakers binnen universiteiten mogen niet alleen oog hebben voor het type onderwijs waarvoor ze rechtstreeks verantwoordelijk zijn.  Daarom wil ik het graag ook even hebben over een maatschappelijk probleem dat ons allen aanbelangt: het lerarentekort.

Een oplossing vinden voor het lerarentekort vormt voor Vlaanderen een van de grootste uitdagingen, als we onze kenniseconomie van vandaag willen handhaven.  Meer dan ooit hebben we nood aan voldoende én goed opgeleide leraren.

Een pasklare oplossing voor het lerarentekort is er echter niet.  Onderzoek wijst uit dat zowel korte- als langetermijnoplossingen nodig zullen zijn.  Beleidsmaatregelen zullen vereist zijn op het niveau van de lerarenopleiding, de aanvangsbegeleiding en de loopbaanontwikkeling van leraren.

Als universiteit dragen en némen we hierin een verantwoordelijkheid.  Sinds het academiejaar 2019-2020 organiseren we aan de UGent acht Educatieve Masteropleidingen.  In deze opleidingen leiden we leraren op voor de bovenbouw van het secundair onderwijs.  Studenten worden niet alleen expert in hun vakgebied maar ook in het leraarschap.  Het zijn precies deze leraren die we nodig hebben in het secundair onderwijs, want zij zullen nieuwe generaties studenten voorbereiden op het hoger onderwijs.

Met de start van het nieuwe academiejaar introduceren we bovendien een nieuwe educatieve opleiding: de Master Basisonderwijs.  Hoewel deze master pas volgend jaar van start gaat, beginnen we nu al met het schakelprogramma naar deze nieuwe opleiding.  Met de Master Basisonderwijs willen we leraren opleiden die ook voor de klas zullen staan in het kleuter- en lager onderwijs.  Hiermee spelen we niet alleen in op het lerarentekort maar willen we ook de onderwijskwaliteit verbeteren.

Wat de opleiding Master Basisonderwijs bovendien typeert, is dat het een academische opleiding betreft met een duidelijke professionele identiteit.  De Master Basisonderwijs in Gent wordt in co-creatie vormgegeven met de drie hogescholen uit onze associatie: Arteveldehogeschool, Hogeschool Gent en HOWEST.  We kijken tevreden terug op dit proces, waarbij we als vier partners de opleiding hebben vormgegeven.  We zijn klaar om samen van start te gaan.

over levenslang leren en het prille succes van de micro-credentials

Ik wil ook even stilstaan bij het belang van levenslang leren en de manier waarop we dit aan onze universiteit aanpakken, bijvoorbeeld via de micro-credentials die deel uitmaken van het aanbod van de Nova Academy, het platform voor levenslang leren dat we samen met de Universiteit Antwerpen en de Vrije Universiteit Brussel hebben opgezet en waartoe binnenkort wellicht ook een aantal hogescholen zullen toetreden.

Micro-credentials zijn korte, flexibele leertrajecten die cursisten de kans bieden om gerichte vaardigheden te ontwikkelen en te valideren.  De UGent koos ervoor om strategisch in te zetten op deze micro-credentials, als antwoord op een duidelijke vraag naar maatwerk en flexibiliteit vanuit de arbeidsmarkt.

We merken aan het groeiend aantal deelnemers dat de interesse hiervoor stijgt.  Dit is een bijzonder positieve wending – onze universiteit speelt een leidende rol op dit vlak, onder meer door instellingsoverschrijdend te durven denken en handelen.

Ik wil onze organisatoren en aanbieders van levenslang-lerentrajecten en alle facultaire academies voor levenslang leren oprecht bedanken en feliciteren voor het uitstekende werk dat zij leveren.  Ook roep ik iedereen op om mee de schouders te zetten onder de verdere uitbouw van ons aanbod.  Levenslang leren zal in de toekomst immers nóg belangrijker worden dan het nu al is.

over Zuid-Korea en de toekomst van GUGC

Laat me nog even terugkeren naar mijn reflectie over het belang van internationalisering voor onze universiteit.  Enkele weken geleden vierden we de tiende verjaardag van onze campus in Zuid-Korea.  Ik ben trots op wat we daar hebben bereikt.  De Ghent University Global Campus – kortweg GUGC – bewijst dat we grenzen kunnen verleggen en ons wereldwijd kunnen profileren als een vooraanstaande universiteit.

Maar dit succes is geen eindpunt, integendeel, het is een nieuw begin.  We staan aan de vooravond van een toekomst vol mogelijkheden en kansen.  We maakten van de tiende verjaardag gebruik om terug te blikken maar ook – en zelfs meer nog – om vooruit te kijken.  We lanceerden een ambitieuze toekomstvisie voor de komende tien jaar.  Een visie die tot stand kwam op basis van héél veel overleg.  Een visie waarvan de realisatie de komende maanden en jaren nóg veel overleg zal vergen, met onze collega's die actief zijn in Zuid-Korea en met diegenen die hier in Gent de Ghent University Global Campus mee vormgeven.

Ik vind het een voorrecht daar zelf nauw bij betrokken te zijn.  Ik ben ervan overtuigd dat we iets buitengewoons aan het doen zijn.  We zijn de enige Belgische universiteit met een volwaardige buitenlandse campus.  Telkens wanneer ik daarover spreek met vertegenwoordigers van buitenlandse universiteiten, trekken ze grote ogen en benijden ze ons die campus.  Terecht.  Hier in Gent beseffen we soms onvoldoende wat het belang en de waarde van onze Zuid-Koreaanse campus is.  Op dat vlak kan het beter.  Ook dat moeten we durven te zeggen.  We moeten het er vaker over hebben.

Precies daarom spreek ik erover.  Precies daarom gaven we ook twee GUGC-studenten de kans om u toe te spreken.  Precies daarom staat de verdere ontwikkeling van onze activiteiten in Zuid-Korea hoog op mijn agenda.

over de Universiteitsdiensten

Beste UGent’ers,

Ik ben bijna aan het einde van mijn rectorale rede gekomen.  Laat me nog een laatste – maar niet onbelangrijke – gebeurtenis op uw radar zetten.

Met de start van dit academiejaar verwelkomen we naast nieuwe studenten en collega’s, ook een nieuw tijdperk voor wat tot dusver onze 'centrale administratie' werd genoemd.

Op 1 oktober gaan de vernieuwde Universiteitsdiensten officieel van start.  Universiteitsdiensten met grote 'U'.

Deze reorganisatie biedt nieuwe kansen om sterker te verbinden, zowel binnen de administratie als tussen de faculteiten en de administratieve diensten.

We durfden onze processen en samenwerkingen te analyseren, ter discussie te stellen en waar zinvol te hertekenen, zodat ze aansluiten bij de uitdagingen van morgen.  Vertrouwen en verantwoordelijkheid stonden daarbij centraal.  Dit is de enige manier waarop we de kwaliteit van ons onderwijs en onderzoek kunnen waarborgen en verder versterken.

Ik wil van dit moment gebruikmaken om eenieder die heeft bijgedragen tot de hervorming van de Universiteitsdiensten, daarvoor te bedanken.  De beoogde veranderingen zijn alleen mogelijk door de inzet, toewijding en flexibiliteit van heel wat UGent'ers, van medewerkers tot studenten.  Jullie betrokkenheid, geduld en bereidheid om mee te denken, hebben ervoor gezorgd dat we samen op weg zijn naar een succesvolle toekomst.

We zullen in de komende maanden ongetwijfeld weeffouten ontdekken in de structuur van de nieuwe Universiteitsdiensten.  Wie beweert dat het zonder kan – dat we op geen enkel vlak zullen moeten bijsturen – draait mensen een rad voor de ogen.  Wie vraagt dat grondig hertekende Universiteitsdiensten vanaf dag één perfect functioneren, vraagt het onhaalbare.  We moeten de moed hebben om dat te durven erkennen.  Bij dezen doe ik dat dan ook.

Dus ja, we zullen de komende tijd nagaan wat goed en minder goed loopt.  En we zullen bijsturen wanneer dat nodig is.  Dit is niet alleen een voornemen maar ook een belofte, die ik uitspreek namens het hele management.

Op die manier zullen we ons doel realiseren: de ondersteuning die geboden wordt door de Universiteitsdiensten nog beter en efficiënter maken dan ze al is, met een grotere betrokkenheid van de faculteiten en een betere samenwerking tussen de faculteiten en de Universiteitsdiensten.  Dit alles met wederzijdse erkenning en respect voor elkaars rollen en taken.

Opening van het academiejaar

Het enige wat mij nu nog rest is het academiejaar 2024-2025 officieel voor geopend te verklaren.

Dat het een jaar moge worden waarin we samen verder bouwen aan onze toekomst.

Grote dank voor uw welwillende aandacht.

Rik Van de Walle
Gent, 20 september 2024