Droogte maakt hittegolven heter maar minder dodelijk

Hittegolven en droogteperiodes zorgen wereldwijd voor acute oversterfte en schade. De hittegolf van de zomer 2003 leidde tot meer dan 70.000 bijkomende overlijdens in Europa, maar ook de recentere hittegolven resulteerden in een substantiële oversterfte, bovenop de COVID-19-pandemie.

Tot nu toe ging men ervan uit dat uitgedroogde bodems de hitte nog dodelijker maken voor mensen, omdat de droge bodem het kwik tijdens hittegolven verder omhoog duwt. Een droger landschap zorgt immers voor minder verdamping. Daardoor blijft er meer energie over aan het aardoppervlak en warmt de buitenlucht nog meer op.
Maar het versterkende effect van droogte op de temperatuurstijging is misleidend: ook een hoge luchtvochtigheid bemoeilijkt afkoeling via transpiratie, en vergroot dus de kans op oververhitting. Maar minder verdamping zorgt tegelijk voor minder vocht in de lucht. Dat gunstige effect neemt de bovenhand en maakt hittegolven juist minder dodelijk.

Geschiktere maatregelen tegen droogte en hitte

De onderzoeksresultaten maken duidelijker welke maatregelen tegen periodes van droogte en dodelijke hitte het doeltreffendst zijn. Zulke periodes worden steeds langer, frequenter en intenser in een opwarmend klimaat. Heel wat maatregelen worden nu al ingezet, zoals (her)bebossing en irrigatie van akkerlanden. Ze zijn noodzakelijk voor natuurbehoud, biodiversiteit, landbouw en voedselproductie. Maar de huidige studie toont aan dat deze droogtewerende maatregelen niet effectief zijn tegen dodelijke hitte en zelfs nefast kunnen zijn, ook al vlakken ze de extreem hoge temperaturen af. Het gunstige effect van de lagere temperatuur wordt immers tenietgedaan door de hogere luchtvochtigheid en dat maakt de hitte juist zwoeler. De maatregelen nemen dus het gunstig effect van droogte tijdens dodelijke hittegolven weg.

De studie benadrukt nog maar eens hoe groot de uitdaging is om de toenemende dodelijke hitte en droogte tegen te gaan. Het is daarom noodzakelijk om de klimaatopwarming in eerste instantie in haar grondvesten tegen te gaan, met name via drastische reductie van de uitstoot van broeikasgassen.
Het onderzoek toont ook de noodzaak aan om alternatieve droogte- en hittewerende maatregelen te onderzoeken binnen de landbouw, voedsel- en watersector. Er moet volgens de wetenschappers meer worden ingezet op plantensoorten die beter aangepast zijn aan een droger en heter klimaat. Binnen de landbouw kunnen de keuze van gewassen (bv. tarwe of maïs) en bepaalde technieken (bv. het achterwege laten van grondbewerking of genetische modificatie van gewassen) zorgen voor een lager waterverbruik en een hogere weerkaatsing van zonne-energie. Om te weten hoe effectief en wenselijk zulke maatregelen zijn, is verder onderzoek nodig.

Over het onderzoek

Een team van wetenschappers (UGent, Wageningen University & Research, VITO, Loyola Marymount University, Euro-Mediterraan Centrum voor Klimaatverandering) analyseerden hittegolven via meetgegevens van miljoenen weerballonnen. Die ballonnen zijn gedurende 35 jaar (1981-2015) wereldwijd opgelaten vanop luchthavens en weerinstituten. De meetgegevens werden gecombineerd met satellietbeelden en op hun beurt gebruikt voor weersimulaties. Daarmee kon het effect van bodemuitdroging tijdens dodelijke hitte worden nagegaan.
De onderzoeksresultaten werden vandaag gepubliceerd in het tijdschrift ‘Science Advances’.

Info

https://www.science.org/doi/10.1126/sciadv.abe6653

Hendrik Wouters
Vakgroep Omgeving
+32 486 54 83 84
hendrik.wouters@ugent.be