Europese onderzoekers breken lans voor duurzaam onderzoek naar nieuwe geneesmiddelen

Onderzoekers van vijf Europese universiteiten wijzen op de wereldwijde toename in het gebruik van geneesmiddelen en de impact daarvan op het ecosysteem en onze gezondheid op lange termijn. Ze halen tien duurzaamheidsprincipes aan om toe te passen in het onderzoek naar nieuwe geneesmiddelen. Duurzaamheid moet een belangrijke rol spelen in de goedkeuring van nieuwe geneesmiddelen en universiteiten moeten duurzaamheid integreren in hun (farmaceutische) opleidingen, aldus de onderzoekers.

Door de groeiende en ouder wordende wereldbevolking wordt verwacht dat het belang en het gebruik van geneesmiddelen zal toenemen. Dat zal leiden tot een grotere impact op het ecosysteem en onze gezondheid op lange termijn. 

“Het vinden van adequate behandelingen voor ziekten waarvoor nog geen remedies bestaan, voor iedereen en overal, tegen een redelijke prijs en met respect voor het milieu en de ecosystemen, is inderdaad een enorme uitdaging, waarop wij beter voorbereid moeten zijn”, zegt UGent-professor Bart De Spiegeleer

Het duurzaamheidsconcept vindt eerder traag en gefragmenteerd ingang in de farmaceutische wereld. De onderzoekers willen daarom een lans breken voor een globale systematische aanpak en leggen de nadruk op duurzaamheid in de eerste fase van het geneesmiddelenonderzoek, namelijk bij de zoektocht naar nieuwe geneesmiddelen. Zowel de bevoegde autoriteiten als universiteiten, onderzoeksinstellingen en industriële organisaties moeten volgens de onderzoekers meer rekening houden met duurzaamheid. De belangrijkste opportuniteiten zijn volgens hen te vatten in tien duurzaamheidsprincipes.

De tien principes

• Nu is er meestal pas aandacht voor de ecologische en milieu-impact in de late fase van geneesmiddelenontwikkeling. Het is echter belangrijk om dat al in de eerste baten-risicoanalyse van het onderzoek te doen: actieve farmaceutische bestanddelen schaden het milieu en kunnen bovendien de globale biodiversiteit aantasten, die dan op zijn beurt belangrijk blijft voor de ontwikkeling van nieuwe geneesmiddelen.
• Het is ook nodig om kritisch medische noden te prioriteren. Het gaat dan om ziektes waar nog geen antwoord op is, zoals levensbedreigende, ongeneeslijke, therapieresistente en verwaarloosde ziekten. Dat zou een wereldwijde rechtvaardige verdeling van de gezondheidszorg kunnen stimuleren. Wat wanneer prioriteit moet krijgen, is uiteraard geen neutrale keuze. Daarom moet ook steeds kritisch worden geanalyseerd wie wat beslist, met welk doel en met welke gevolgen.
• Er werd de voorbije decennia een belangrijke vooruitgang geboekt op het vlak van groene chemie, wat kan helpen om de grote hoeveelheden organisch afval en broeikasgassen die vrijkomen bij geneesmiddelenonderzoek te verminderen, alsook het verbruik van zeldzame elementen en bronnen.
• Daarnaast kunnen automatisering, artificiële intelligentie (AI) en big data de snelheid en effectiviteit bij het ontdekken van nieuwe geneesmiddelen opdrijven en ook het aantal proefdieren en de belasting op mens en milieu verminderen. Deep learning wordt recentelijk al toegepast in de farmaceutische sector. Grote databanken over gezondheidszorg zijn ook essentieel voor gepersonaliseerd geneesmiddelengebruik en moeten de kosten-baten balans voor de patiënt verbeteren.
• Een groot deel van de bestaande geneesmiddelen zijn gericht op het verlichten van ziektesymptomen, eerder dan op de onderliggende oorzaak. Recente ontwikkelingen in de biotechnologie (bv. mRNA, CRISPR/Cas9) blijken erg beloftevol om de oorzaak van bepaalde ziekten aan te pakken, wat moet leiden tot betere medisch resultaten.
• Het gebruik van risico- en beslissingsmodellen in het geneesmiddelenonderzoek maken het mogelijk om optimaal duurzame beslissingen te nemen waarbij de hele levenscyclus van het geneesmiddel wordt bekeken (from cradle to grave). Bovendien kunnen ook sociale overwegingen en het voorzorgsbeginsel in rekening gebracht worden.
• Het gebruik van biomerkers en bio-informatica ondersteunt precision medicine, dat ineffectief geneesmiddelengebruik moet verminderen door accuratere en snellere diagnoses, optimalere therapie en betere inschatting van de ziekterisico’s. Ten slotte kan ook therapietrouw gemonitord worden, wat belangrijk is in onder meer de strijd tegen de meest dodelijke ziektes in de wereld zoals tuberculose, corona en malaria.
• Aangezien geneesmiddelen een cruciaal onderdeel vormen van het gezondheidssysteem, wordt sociale rechtvaardigheid vertaald in gelijke toegang tot geneesmiddelen. Dit omvat transparante discussies over kosten-baten en doeltreffendheid.
• Ook de ‘lean’ principes worden naar voor geschoven om het juiste geneesmiddel te ontdekken op een snelle, efficiënte en waarde-creërende manier. De juiste vragen moeten in een logische volgorde worden beantwoord, zodat het selectieproces voor geneesmiddelen zo efficiënt en duurzaam mogelijk verloopt.
• Ten slotte gaat het daarnaast ook over verantwoord onderzoek en innovatie in onderzoeksinstellingen en universiteiten, waarvan de resultaten industrieel ontwikkeld en gecommercialiseerd worden. Van overheidsinstanties wordt verwacht dat ze innovatief en duurzaam onderzoek ondersteunen en tegelijkertijd zorgen voor adequate en open overeenkomsten ter compensatie van hun investeringen.

Het is noodzakelijk dat de farmaceutische industrie en de bevoegde autoriteiten deze verschillende duurzaamheidsaspecten mee in overweging nemen en dat de universiteiten ze integreren in hun opleidingen, aldus de onderzoekers. De deelnemende universiteiten bereiden zich momenteel voor om deze principes op te nemen in een nieuw Erasmus Mundus Joint Master-programma.

Welke universiteiten werken aan dit onderzoek mee?

• Universiteit Gent (België) – faculteit Farmaceutische Wetenschappen en Centrum voor Duurzame Ontwikkeling
• Rijksuniversiteit Groningen (Nederland)
• Université de Lille (Frankrijk)
• Gdański Uniwersytet Medyczny (Polen)
• Uppsala Universitet (Zweden)

Meer informatie

• Lees hier het artikel in het tijdschrift ‘Medicine in Drug Discovery’ 

Contact

• Evelien Wynendaele: Ejwynend.Wynendaele@ugent.be, 092648099
• Prof. Bart De Spiegeleer, Bart.DeSpiegeleer@UGent.be, 09 264 81 00 en 09 264 81 01 (secretariaat)