De Universiteit Gent volgt dierproeven nauwgezet op

Het proefdieronderzoek aan de Universiteit Gent gebeurt enkel in laboratoria die een overheidserkenning hebben om zulk onderzoek te mogen uitvoeren. Er zijn aan de UGent ruim 30 erkenningen. Niet elk van deze laboratoria doet regelmatig dierproeven.

Binnen de UGent waken meerdere instanties over het goede verloop van het dierproefonderzoek en de wettelijke verplichtingen. Twee instanties zijn wettelijk verplicht: de dierenwelzijnscellen en de Ethische Commissies. De niet wettelijk verplichte organen, zoals de task forces, werkgroepen en de Adoptiecommissie, zijn van binnenuit de instelling gegroeid.

Los van deze instanties is er ook externe controle. Zo is er een driemaandelijkse controle door een onafhankelijke dierenarts, en voert de Vlaamse Dienst Dierenwelzijn inspecties uit.
Onderstaande figuur toont de structuren aan de UGent die zich betrokken zijn bij dierproeven.

Dierenwelzijnscellen

Dierenwelzijnscellen zijn lokale, bottom-up samengestelde teams van dierverzorgers en onderzoekers die instaan voor de proefdieren en hun gebruik, en zich engageren om binnen het eigen laboratorium het dierenwelzijn op te volgen. Ze proberen eventuele problemen te voorkomen of pakken ze aan, bouwen expertise inzake dierenwelzijn op en delen deze met de andere medewerkers.

Elk laboratorium dat gebruik maakt van dierproeven is wettelijk verplicht een dierenwelzijnscel op te richten. Ook de samenstelling is wettelijk bepaald, en omvat minstens één vertegenwoordiger van de personen belast met de bijzondere verzorging van de proefdieren en één vertegenwoordiger van de proefleiders. Typisch omvat een cel een dierverzorger, een onderzoeker en een laborant of technicus. De dierenwelzijnscel wordt in haar taken begeleid door een dierenarts.

Binnen de faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen, waar het proefdieronderzoek plaatsvindt in verschillende laboratoria, en vaak op dezelfde diersoorten, bevordert een overkoepelde cel de dialoog tussen verschillende dierenwelzijnscellen de uitwisseling van expertises en beste praktijken. Dit leidde bijvoorbeeld al tot de gezamenlijke opmaak van standard operating procedures voor bepaalde handelingen.

Task forces

Om de expertise rond diersoorten waarmee meerdere groepen werken te bundelen en te delen, werden binnen de faculteit Diergeneeskunde verschillende task forces opgericht, waarvan leden van meerdere dierenwelzijnscellen (en dus laboratoria) lid zijn. Task forces zijn interdisciplinair en bottom-up samengesteld uit technici, dierverzorgers en onderzoekers. Er wordt ook steeds een beroep gedaan op een expert dierenwelzijn als consultant. De task forces bieden een laagdrempelige manier om ervaringen en goede praktijken uit te wisselen en om gezamenlijke standaarden en procedures te bepalen rond het waarborgen van het welzijn van de proefdieren. De eerste taskforce, opgericht in 2018, was gericht op honden. Kort nadien werden ook task forces voor katten en paarden opgericht.

Operationele werkgroep dierproeven

Deze werkgroep verenigt medewerkers van verschillende faculteiten – en de drie Ethische Commissies Dierproeven – die praktische en concrete oplossingen uitwerken rond o.m. competentiemanagement en permanente vorming, en continu opvolgen of de administratieve en operationele procedures conform de wetgeving zijn en blijven.

Ethische Commissies Dierproeven

Ethische Commissies zijn interne deskundige commissies die o.m. als taak hebben projectaanvragen voor proefdieronderzoek te evalueren. Elk proefdieronderzoek kan pas van start gaan na goedkeuring door de bevoegde Ethische Commissie Dierproeven. De commissies hebben ook een adviserende functie, stellen ethische criteria inzake dierproeven op, en vragen de retrospectieve analyses van afgelopen projecten op.

Binnen de UGent zijn drie wettelijk erkende Ethische Commissies Dierproeven werkzaam, elk bevoegd voor een of meer faculteiten. Elk van deze commissies is samengesteld volgens de wettelijke bepalingen en beschikt over de nodige expertise op het vlak van ethiek, alternatieven voor dierproeven, dierengezondheid, dierenwelzijn, onderzoeksmethoden, proefopzet en statistische analyse. In de commissies zetelen zowel experts verbonden aan de UGent als externe experts. Bij de evaluatie van onderzoeksprojecten wordt gewaakt over alle mogelijke belangenconflicten. Bovendien wordt elke aanvraag door minstens zeven experts beoordeeld.

• Ethische Commissie Dierproeven van de faculteit Diergeneeskunde, ook bevoegd voor de faculteit Bio-ingenieurswetenschappen
• Ethische Commissie Dierproeven van de faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen, ook bevoegd voor de faculteit Farmaceutische Wetenschappen
• Ethische Commissie Dierproeven van het VIB en de faculteit Wetenschappen

De faculteit Diergeneeskunde heeft binnen haar Ethische Commissie een bijkomende werkgroep: de Adoptiecommissie. Deze bestaat uit vertegenwoordigers van alle geledingen (van professoren tot studenten) en beslist over de match tussen dier en de kandidaat-adoptant, zoals voorgesteld door de dierenwelzijnscel van een labo. De procedure, gebaseerd op de Belgische wetgeving (KB 29 mei 2013) werd in de loop van 2014 ontwikkeld en is goedgekeurd door zowel het facultaire als het universitaire bestuur. In 2015 ging de procedure van start. Meer info over het adopteren van proefdieren vind je op de website van de Ethische Commissie Dierproeven van de faculteit Diergeneeskunde.

Werkgroep dierproefbeleid

Een multidisciplinaire werkgroep volgt de nationale en internationale wetgeving en tendensen op, staat via haar leden in contact met andere universiteiten en organisaties die rond dierproeven actief zijn, en bepaalt na overleg met de andere interne structuren de richting van het dierproefbeleid aan de UGent. Binnen deze werkgroep is expertise aanwezig rond dierproefonderzoek en -onderwijs, dierenwelzijn, gedragsleer en dierenethiek. Ze is door haar samenstelling het meest geschikte orgaan voor de algemene supervisie en reflectie over het dierproefbeleid.

Werkgroep communicatie dierproeven

Deze werkgroep, sterk gelinkt aan de beleidswerkgroep, werd in 2019 opgericht, en heeft tot doel de communicatie rond dierproeven te coördineren en optimaliseren, zowel intern binnen de eigen instelling als extern, naar de buitenwereld toe. Ze waakt bovendien over de transparantie op het vlak van proefdieronderzoek.

In 2020 werden in alle dierproeflaboratoria posters verspreid, met contactgegevens van de personen en instanties die personeelsleden en studenten kunnen bereiken wanneer zij vragen hebben of problemen willen signaleren aangaande dierproeven en dierenwelzijn. Zo stimuleert de UGent specifiek de betrokkenheid van al wie met proefdieren werkt.

In samenwerking met de werkgroep dierproefbeleid werd in 2021 een crisiscommunicatieplan opgesteld.