Gender in de blender: is het nu hij, zij of die?
Over voornaamwoorden
Het Nederlands onderscheidt, anders dan sommige talen zoals het Turks of het Fins, enkel mannelijke en vrouwelijke voornaamwoorden. Er zijn echter mensen die zich niet in het ‘hij/zij-hokje’ thuisvoelen. De Nederlandse Taalunie (NTU) –verantwoordelijk voor het taalbeleid in Nederland, Vlaanderen en Suriname – formuleerde een advies met voorstellen voor nieuwe voornaamwoorden die ook rekening houden met non-binaire of genderfluïde personen. Het advies laat ruimte voor verschillende mogelijkheden.
De UGent kiest voor volgende varianten:
|
mannelijk |
hij
|
hem
|
zijn
|
|
vrouwelijk |
zij
|
haar
|
haar
|
|
non-binair |
die
|
hen
|
hun
|
Hoe verwijs je op een correcte manier naar personen?
- De verwijzing naar personen verloopt soms fout als de voornaam van je contactpersoon voor verwarring zorgt. Denk bijvoorbeeld aan personen met een uniseksnaam (zoals Kim of Chris) of namen die je minder bekend in de oren klinken (zoals Efrata). Probeer te achterhalen op welke manier je naar de persoon kan verwijzen.
- Doorgaans verkiezen transgender personen dezelfde binaire voornaamwoorden als cisgender personen en verwijs je dus heel eenvoudig naar trans mannen met ‘hij’ en naar trans vrouwen met ‘zij’. Maar sommige personen hebben liever dat je naar hen verwijst met het non-binaire voornaamwoord ‘die’. Dat voelt misschien wat onnatuurlijk aan in het begin, maar oefening baart kunst.
Sommige collega’s zetten in hun e-mailhandtekening de voornaamwoorden van hun voorkeur.
bv. Sam Peters (hij/hem/zijn)
bv. Sam Peters (zij/haar/haar)
bv. Sam Peters (die/hen/hun)
bv. Sam Peters (they/them/theirs)
Kan je in teksten schuine strepen – 'hij/zij/die' – of haakjes – 'hij (zij) (die)'– gebruiken?
Schuine strepen (hij/zij/die) of ronde haakjes (hij (zij) (die)) lijken misschien een goed voorbeeld van genderinclusieve communicatie omdat je niet alleen rekening houdt met de dominant-mannelijke verwijswoorden. Die oplossingen komen helaas de leesbaarheid van de tekst niet ten goede. Bovendien suggereer je (ongewild) dat de vrouwelijke en non-binaire varianten ondergeschikt zijn. Ook voor personen die voorleessoftware gebruiken zijn schuine strepen en haakjes erg hinderlijk.
bv. ‘Als de student zich nog wil inschrijven voor de excursie, moet hem/haar/hen vandaag nog gemeld worden dat hij/zij/die dringend zijn/haar/hun inschrijvingsformulier moet indienen.’
bv. ‘Als de student zich nog wil inschrijven voor de excursie, moet hem (haar) (hen)vandaag nog gemeld worden dat hij (zij) (die) dringend zijn (haar) (hun) inschrijvingsformulier moet indienen.’
Er zijn gelukkig heel wat alternatieven waaruit je kan kiezen:
- Gebruik de meervoudsvorm.
bv. ‘De studenten moeten hun formulier indienen.’ - Gebruik een lidwoord.
bv. ‘De student dient het formulier in.’ - Gebruik de aanspreekvorm ‘jij’ of ‘u’.
bv. ‘Je moet het formulier indienen.’ - Gebruik de passieve vorm.
bv. ‘Het formulier moet ingediend worden door de student.’ - Gebruik de gebiedende wijs.
bv. ‘Dien het formulier in.’ - Herhaal het zelfstandig naamwoord.
bv. ‘Als de student zich wil inschrijven, moet de student het formulier indienen.’ - Gebruik een betrekkelijk voornaamwoord.
bv. ‘Een student die zich wil inschrijven moet het formulier indienen.’
Steeds vaker zien we ook – vooral in gesproken taalgebruik – dat het voornaamwoord ‘hun’ gebruikt wordt ter vervanging van zijn/haar/hun in een generieke context:
bv. ‘De individuele score die elke student krijgt voor hun groepswerk wordt bepaald door de groepsscore.’
bv. ‘Iedereen die deelnam aan de vergadering wordt bedankt voor hun bijdrage.’
In ieder geval is het gebruik van louter hij/zijn/hem te vermijden:
Dus niet: ‘De individuele score die elke student krijgt voor zijn groepswerk wordt bepaald door de groepsscore.’
Dus niet: ‘Iedereen die deelnam aan de vergadering wordt bedankt voor zijn bijdrage.’