Het belang van bekendheid bij het bestuderen van het ‘zelf’

(Een blog van Letizia Amodeo)

We hebben allemaal wel eens meegemaakt dat onze naam vermeld wordt in een gesprek waar we zelf niet bij betrokken zijn maar dat we het toch gehoord hebben, alsof dit woord uit de achtergrond ‘opdook’. Op dezelfde manier vinden we sneller onze eigen naam dan die van een ander wanneer we een lijst met namen doornemen. We zijn ook beter in het onthouden van eigenschappen die relevant zijn voor onszelf dan voor anderen. Uit voorgaande studies blijkt inderdaad dat zowel op cognitief als op neuraal niveau informatie die betrekking heeft op onszelf voorrang heeft op informatie die betrekking heeft op anderen. Onderzoekers noemen dit effect vaak de ‘zelf-bias’ of ‘egocentrische bias’. Meer aandacht besteden aan wat relevant is voor onszelf dan anderen is belangrijk, omdat het cruciale informatie kan bevatten voor onze overleving.

Een relevant aspect om rekening mee te houden bij het bestuderen van de zelf-bias is bekendheid. Onze eigen naam, bijvoorbeeld, is niet alleen onlosmakelijk verbonden met onszelf, maar is ook een zeer bekend woord voor ons. Hoe vaak heb je je eigen naam gehoord, omdat iemand je riep? Hoe vaak heb je hem gezien, in een werkmail of een WhatsApp-bericht? Te vaak om bij te houden! Dit maakt informatie die betrekking heeft op onszelf - zoals onze eigen naam - zeer bekend. Net als zelfgerelateerde informatie lijkt ook bekend materiaal nauwkeuriger te worden waargenomen en onthouden dan niet-bekende informatie. Maar hoe kan men er dan zeker van zijn dat de bias voor zelfgerelateerd materiaal uniek is en niet louter het gevolg van grote bekendheid?

Om hier een beter onderscheid in te kunnen maken, ontwierpen onderzoekers die eerder de zelf-bias bestudeerden experimenten met zowel zelf- als bekend-ander informatie. Om bijvoorbeeld het vermogen van een deelnemer te onderzoeken om diens eigen naam te vinden in een lijst met namen, testten de onderzoekers ook het vermogen om de naam van een ‘bekende ander’ (een partner, familielid of vriend van de deelnemer) in dezelfde lijst te vinden. Niet alle studies namen echter een ‘bekende ander’-conditie op in hun experiment. Bij het interpreteren van bevindingen uit dergelijke studies is het daarom moeilijk om effecten die ‘zelf-specifiek’ zijn te onderscheiden van effecten die te wijten zijn aan bekendheid.

Met ons onderzoek wilden wij nagaan of twee vaak onderzochte cognitieve effecten (namelijk onze blindheid voor herhaalde woorden en de snelheid van het benoemen van de kleur waarin een woord geprint is) anders waren voor de eigen naam dan voor de naam van een bekende ander. Daarnaast, aangezien eerdere studies aantoonden dat de zelf-bias kleiner was bij personen met meer kenmerken van autisme, wilden we ook onderzoeken of een eventuele zelf-bias in onze studie geassocieerd was met autismekenmerken. In een online procedure vroegen wij 82 volwassenen om twee taken uit te voeren die bovengenoemde effecten meten, terwijl hun eigen naam of de naam van een 'bekende andere' werd gepresenteerd. Deelnemers werd ook gevraagd twee vragenlijsten in te vullen om de mate van autismekenmerken te meten. De resultaten toonden geen ‘zelf-specifieke’ bias op beide taken. Geen van de twee cognitieve fenomenen veranderde namelijk significant wanneer de eigen naam van de deelnemers werd getoond in vergelijking met die van een vriend, partner of familielid. Wij vonden ook geen verband tussen de zelf-bias en autismekenmerken op basis van de vragenlijsten die de deelnemers invulden.

Onze studie behandelt een belangrijk aspect dat in dit onderzoeksveld vaak over het hoofd wordt gezien, namelijk de rol die bekendheid speelt bij het effect van zelfgerelateerde informatie op de menselijke geest. Op basis van onze resultaten kunnen we concluderen dat we voorzichtig moeten zijn bij het interpreteren van onderzoek naar de zelf-bias zonder een bekende andere conditie. Onder dergelijke omstandigheden moeten we ons afvragen: kan enig effect werkelijk worden toegeschreven aan de ‘uniekheid’ van het zelf?

Lees het volledige paper hier.