Vakgroep Criminologie, Strafrecht en Sociaal Recht

De ontwikkeling van patronen van cocaïnegebruik II. Follow-up studie na 10 jaar van 111 ervaren crack- en cocaïnegebruikers in Antwerpen (België)

Onderzoeksperiode

1 januari 2008 - 31 oktober 2009

Financiering

FWO

Onderzoeker

Marjolein MUYS

Sleutelwoorden

cocaïne, crack, informele controle mechanismen, gebruikspatronen, etnografisch onderzoek, follow-up onderzoek

Abstract

Oorspronkelijke studie en eerste follow-up

Van 1 januari 1996 tot 31 december 1998 stond het F.W.O. in voor de financiering van een onderzoeksproject

met als titel 'Cocaïne- en crackgebruik in Antwerpen: een criminologisch-antropologisch onderzoek naar informele controlemechanismen in deviante en niet-deviante subculturen' (krediet nr. G.0197.96).

Van 1 januari 2002 tot 31 december 2004 stond het F.W.O. in voor de financiering van een follow-up studie van dit onderzoeksproject.

Opzet van de tweede follow-up studie

Zoals bij het oorspronkelijke project én de eerste follow-up studie willen we in deze tweede follow-up studie (1) nog meer inzicht verwerven in de beleving of het zelfverstaan van de cocaïnegebruiker, in de interne opbouw van handelingen tot een betekenisvolle praktijk, binnen een veld van machtsverhoudingen. Welke zijn de subjectieve en (sub)cultuurgebonden betekenissystemen van druggebruikers, en in welke mate kunnen zij onderling verschillen? (2) We willen nog meer data verzamelen m.b.t. sociale mechanismen en vormen van controle die door druggebruikers zelf worden ontwikkeld en eventueel verder aangepast om druggerelateerde problemen en schade te minimaliseren. Hoe uitgebreid is de kennis en de gebruikersfolklore omtrent het gecontroleerd omgaan met een hard drug zoals cocaïne, en kunnen daar lessen uit getrokken worden voor eventuele harm reduction strategieën? (3) En verder beogen we meer inzicht in de aard en de prevalentie van cocaïnegebruik in verschillende lagen/milieus van de bevolking. Daarbij gaan we op zoek naar epidemiologische gegevens omtrent begin van cocaïnegebruik, gebruiksniveau doorheen de tijd, abstinentie, manieren van inname, combinatie met andere drugs, kopen van cocaïne, situatie en setting, subjectieve voor- en nadelen van cocaïnegebruik, (subjectieve) effecten van cocaïnegebruik, kwaliteit van cocaïne en crack, objectieve kwaliteit van de drugs, craving, effect op relaties en werk,...

De belangrijkste doelstelling (en meerwaarde) van deze follow-up studie is het bestuderen van de ontwikkeling van gebruikspatronen bij de oorspronkelijke respondenten sinds ze eind 1996 of begin 1997 werden bevraagd. In 2002-2003 hebben de respondenten gemiddeld 11 jaar cocaïne gebruikt, in 2007-2008 gemiddeld 16 jaar. De studie is dus longitudinaal van aard. Meer concreet willen we te weten komen of een deel van de respondenten uit de oorspronkelijke studie problematische gebruikspatronen hebben ontwikkeld. En zo ja, welke problemen ondertussen werden ervaren en in welke proportie van de steekproef. Het is mogelijk dat de mate van (zelf)controle die de 111 ervaren cocaïnegebruikers in Antwerpen hebben gedemonstreerd in de studie uit 1996, veranderd (of verminderd) is onder invloed van een veel langere blootstelling aan cocaïne.

We zijn ook geïnteresseerd in het stellen van enkele 'test-retest'-vragen in verband met het gebruik van cocaïne en andere drugs door de respondenten. Dergelijke vragen kunnen ons iets leren over de betrouwbaarheid van self-report-gegevens, een thema dat in de vakliteratuur steeds weer aandacht krijgt.

Opzet van een 'New User' study

Naast het uitvoeren van een tweede follow-up studie gaan we ook op zoek naar een nieuwe generatie van gebruikers. Hiertoe worden mensen geïnterviewd die vanaf 2000 zijn beginnen gebruiken en die minstens tien maal cocaïne hebben gebruikt. Op deze wijze kunnen de patronen van cocaïnegebruik binnen deze nieuwe cohorte vergeleken worden met die van de oorspronkelijke studie.

Methodologie

Er wordt gebruik gemaakt van de methode van participerende observatie in het Antwerpse nachtleven om (opnieuw) contacten te leggen met sleutelinformanten en (ex-)respondenten om de meer formele interviewsituatie voor te bereiden. Deze open focus etnografische methode dient niet alleen om vertrouwensrelaties met (oude) respondenten nieuw leven in te blazen maar ook om meer inzicht te krijgen in het zelfverstaan van cocaïnegebruikers.

Een aantal respondenten uit de oorspronkelijke studie worden opnieuw opgespoord door het opnieuw toepassen van de sneeuwbalmethode (i.e. het volgen van de chain referrals die destijds werden gerealiseerd), waarbij de ene (oude) respondent eventuele andere (oude) respondenten helpt retraceren. Elke respondent uit de oorspronkelijke studie wordt bevraagd met dezelfde semi-gestructureerde vragenlijst als in de oorspronkelijke studie, die slechts op enkele punten werd gewijzigd. Elke nieuwe respondent wordt geïnterviewd aan de hand van dezelfde vragenlijst die in de oorspronkelijke studie werd gebruikt.

Valorisatie: publicaties en lezingen

  • DECORTE, T. & MUYS, M. (2010). Tipping the balance. A longitudinal study of perceived ‘pleasures’ and ‘pains’ of cocaine use (1997-2009) (pp.35-54). In DECORTE, T. & FOUNTAIN, J. (eds.), Pleasure, pain and profit. European Perspectives on Drugs. Lengerich: Pabst Science Publishers. (ISBN 978-3-89967-654-9)
  • DECORTE, T. (2010), Come si diventa un consumatore controllato (pp.191-220). In ZUFFA, G. (ed.), Cocaina. Il consumo controllato. Turin: Edizione Gruppo Abele. (ISBN 978-88-6579-00-21)
  • DECORTE, T. (2010), Les effets adverses des politiques officielles en matière de drogue sur les mécanismes d’autorégulation des consommateurs de drogues illicites, Drogues, Santé et Société, 9(1), 295-334
  • DECORTE, T. (2010), Natural cocaine stories. A twelve-year follow-up study of 56 Belgian cocaine users. Presentation at the 10th International Conference of the European Society of Criminology, Liège (Belgium), 9-10 September 2010
  • DECORTE, T. (2009), 'Le insidie del farmacocentrismo. Riflessioni sull’efficacia dei meccanismi autoregolatori nei consumatori di sostanze per uso voluttuario', Paper presented at the ASL Napoli en Faculty of Sociology, University of Napoli Frederico II, Napoli (Italië), 19 november 2009. (invited speaker)
  • MUYS, M. & DECORTE, T. (2008). Becoming a controlled cocaine user. Paper presented at the Seminario estivo, Laboratorio di lettura critica delle teorie e delle pratiche di intervento in materia di consumo di cocaina, Firenze (Italië), 29 augustus 2008.