Vakgroep Criminologie, Strafrecht en Sociaal Recht

Patronen van Cannabisgebruik in Vlaanderen

Onderzoeksperiode

1 januari 2002 - 15 juni 2003

Financiering

Eigen middelen
Provincie Oost-Vlaanderen

Onderzoeker

Tom DECORTE
Marjolein MUYS
Sarah SLOCK

Sleutelwoorden

cannabis, gebruikspatronen, Vlaanderen, sneeuwbalsteekproef

Abstract

Het gangbare denken over het cannabisgebruik in onze samenleving is gebaseerd op veralgemeningen van de slechtst denkbare scenario's die met de realiteit van typisch cannabisgebruik niet stroken. Het niet-gebruikende publiek, de professionele hulpverlening en het politioneel-justitieel apparaat doen het merendeel van hun ervaringen met druggebruik op door omgang met de meest ellendige gebruikers, die de mislukte controlepatronen (worst-case-scenarios) vaak het best illustreren.

Ook de media schenken weinig aandacht aan gematigde, succesvolle gebruikers op lange termijn. Vele berichten in de media vestigen onze aandacht op het fenomeen van het druggebruik, maar reduceren de problematiek in een (te) eenvoudige, direct te bevatten boodschap. Het fenomeen van druggebruik en misbruik is echter complexer dan we denken. Het homogene beeld dat de media van druggebruikers ophangen, strookt niet met het wetenschappelijke onderzoek dat de heterogeniteit van druggebruikers, stammende uit vele sociaal uiteenlopende milieus, juist aantoont.

Opzet en theoretische uitgangspunten

De maatschappelijke en politieke discussie omtrent cannabis is sedert een aantal jaren weer fel opgelaaid. De media-aandacht voor de strafrechterlijke aanpak van cannabisgebruikers is groot, maar de verwarring, nog versterkt door de onduidelijke communicatie vanwege politici, heeft geleid tot een reductie van het debat, tot een discussie tussen wie cannabisgebruik banaliseert ('deflatie van het probleem') en anderen die druggebruik demoniseren ('inflatie van het probleem'). Vanuit een streven naar een verwetenschappelijking van het onderzoeksterrein 'drugs', een beter inzicht in de complexiteit van roesmiddelengebruik én een meer evenwichtig politiek en maatschappelijk debat, tracht deze studie een breed gamma van onderzoeksgegevens omtrent cannabis te presenteren, op basis van een grote steekproef van ervaren cannabisgebruikers die al lang met het product omgang hebben. Het perspectief van de roesmiddelengebruiker zelf ('the insider's view') krijgt daarbij de aandacht die het verdient.

Methodologie van het onderzoek

Deze studie presenteert een breed gamma van onderzoeksgegevens inzake cannabis, verkregen door middel van een steekproef van 369 ervaren cannabisgebruikers van minstens 18 jaar oud. Deze respondenten werden niet gerekruteerd via de traditionele kanalen van hulpverlening, politie en justitie, maar wel via een netwerk van 60 privileged access interviewers en met behulp van een sneeuwbalmethode.

Het onderzoeksinstrument, een semi-gestructureerde vragenlijst, is een aangepaste versie van de vragenlijst die eerder werd aangewend in Amsterdam, San Francisco en Bremen (COHEN, P. en KAAL, H. (2001), The irrelevance of drug policy. Patterns and careers of experienced cannabis use in the populations of Amsterdam, San Francisco and Bremen. Amsterdam: Centre for Drug Research). De analyse van de onderzoeksgegevens gebeurde vooral aan de hand van eenvoudige beschrijvende statistische methoden.

Bevindingen

Het onderzoek leverde empirische data op met betrekking tot het begin van het cannabisgebruik, de patronen van gebruik, de gebruiksmethoden, het gebruik van andere middelen en gecombineerd gebruik, het kopen van cannabis, de voor- en nadelen van cannabisgebruik, motieven voor gebruik, de gevolgen op langere termijn, de informele gedragsregels omtrent cannabisgebruik, de perceptie van het drugbeleid, het tijdelijk stoppen en/of minderen met gebruiken, en indicatoren van cannabisafhankelijkheid. De empirische bevindingen werden gepubliceerd in het boek 'Cannabis in Vlaanderen. Patronen van cannabisgebruik bij ervaren gebruikers' overigens het eerste boek in een eigen reeks van het ISD.

Valorisatie: publicaties en lezingen

De volledige onderzoeksresultaten werden gepubliceerd in het eerste nummer van de ISD-reeks:

  • DECORTE, T., MUYS, M., & SLOCK, S. (2003). Cannabis in Vlaanderen. Patronen van cannabisgebruik bij ervaren gebruikers. ISD-reeks n° 1. Leuven: Acco. Hoe dit boek bestellen?

Syntheses van de empirische resultaten aangevuld met reflecties vindt men in:

  • MUYS, M., SLOCK, S. & DECORTE, T. (2004), De gebruikscarrière van ervaren cannabisgebruikers in Vlaanderen, Agora, 20(5), 22-30
  • SLOCK, S., MUYS, M. & DECORTE, T. (2004), Cannabis in Vlaanderen, V.A.D.-Berichten, 1, 17-18

Lezingen over dit onderzoek:

  • MUYS, M. (2004), Cannabis in Vlaanderen. Presentation at the Studiedag jongereninformatiepunten, Brussel, 4 mei 2004
  • SLOCK, S. (2004), Cannabis in Vlaanderen, Patronen van cannabisgebruik bij ervaren gebruikers, voordracht in opdracht van de preventiedienst, Brugge (België), 4 maart 2004
  • DECORTE, T. (2003), Cannabis in Vlaanderen, Boekenbeurs: Panelgesprek, Antwerpen, 8 november 2003
  • DECORTE, T. (2003), Exploratief onderzoek naar cannabisgebruik in Vlaanderen. Presentation at the VAD-studiedag over alcohol en andere drugs, Gent, 20 november 2003
  • DECORTE, T. (2003), De riskante en tegelijk aangename ervaring met cannabis. Presentation at the Nationale Studiedag 'Verslaving anders bekeken', SOS - zelfhulpgroepen voor mensen met verslavingsproblemen, Gent, 29 november 2003
  • DECORTE, T. (2003), Cannabis in Vlaanderen. Patronen van cannabisgebruik bij ervaren gebruikers. Presentation at the Studiedag 'Omgaan met cannabis' georganiseerd door Provincie Oost-Vlaanderen - Instituut voor Sociaal Drugsonderzoek - Provinciaal Steunpunt Lokaal Overleg en Vroeginterventie, Gent, 1 december 2003