Faculteit Recht en Criminologie logo faculty

criminologie

Informatie voor studenten criminologie

Lessen

Examens

Studietraject

Richtlijnen AI-gebruik bij (schrijf)opdrachten

Bachelor- en masterproef

Stage

Bijzondere statuten

Ombudspersonen

Facultaire dienst onderwijs (FDO)

Studeren in het buitenland

Studentenvertegenwoordiging en -verenigingen

Wegwijs op de faculteit

Duurzaamheid

Gerelateerde inhoud

Bachelorproefbrochure 2024-2025

Masterproefbrochure Criminologische Wetenschappen

Richtlijnen voor het gebruik van AI bij (schrijf)opdrachten

Ontdek hoe je generatieve AI verantwoord inzet tijdens je studies. In deze richtlijnen vind je tips, do's en don'ts. Ben je nog niet goed vertrouwd met AI? Het Ufora-leerpad maakt je wegwijs in de mogelijkheden, limieten en risico's.

Ontdek hoe je generatieve AI verantwoord inzet tijdens je studies. In deze richtlijnen vind je tips, do's en don'ts. Ben je nog niet goed vertrouwd met AI? Het Ufora-leerpad maakt je wegwijs in de mogelijkheden, limieten en risico's.
Foto door Mariia Shalabaieva op Unsplash
Foto door Mariia Shalabaieva op Unsplash.

Kritische vaardigheden bij (schrijf)opdrachten

Deze richtlijnen gelden voor alle (schrijf)opdrachten en bachelor- en masterproeven binnen de opleidingen Bachelor en Master in de criminologische wetenschappen aan de Faculteit Recht en Criminologie, tenzij anders gecommuniceerd door de betrokken verantwoordelijk lesgever.

Doorheen je universitaire opleiding is het van belang om bij het uitvoeren van (schrijf)opdrachten en bij het verrichten van onderzoek kritische en probleemoplossende vaardigheden aan de dag te leggen. Een belangrijke technologische ontwikkeling die kan worden ingezet ter ondersteuning van (schrijf)opdrachten en onderzoek, is generatieve artificiële intelligentie (GenAI).

Je kan GenAI gebruiken in verschillende fasen van een (schrijf)opdracht of onderzoeksproject: van het opzetten van een onderzoeksplan, tot het schriftelijk en mondeling presenteren van (delen van) het onderzoek.

Als je GenAI-tools gebruikt tijdens het uitvoeren en schrijven van een (schrijf)opdracht of bachelor-of masterscriptie, blijft een kritische ingesteldheid en respect voor de principes van wetenschappelijke integriteit essentieel. We reiken je daarom graag enkele richtlijnen aan om GenAI-tools tijdens een (schrijf)opdracht en de bachelor- en masterproef op een verantwoorde manier te gebruiken.

Verantwoord gebruik van generatieve AI-tools

Deze richtlijnen zijn bedoeld om studenten een kader te bieden over het verantwoorde gebruik van GenAI-tools binnen de UGent-context. Let op: het gebruik van dergelijke tools kan ook leiden tot inbreuken op het auteursrecht of andere intellectuele rechten, zelfs onbedoeld. Je bent als student zelf verantwoordelijk voor het gebruik van die tools en voor de inbreuken die dit gebruik meebrengt.

Bij de verschillende fases die je doorloopt tijdens het uitvoeren van een opdracht, horen specifieke tips die hieronder worden toegelicht. Wees je er bewust van dat niet elke tip even pertinent is voor elk type van (schrijf)opdracht of onderzoek. Sta stil bij jouw opdracht en beoordeel op basis daarvan welke tips relevant zijn.

Ben je niet zo vertrouwd met generatieve AI? Ontdek wat de mogelijkheden, limieten en risico's zijn via het Ufora-leerpad 'Generatieve AI - van leren tot creëren'.

Bronnenonderzoek

Bij het opzoeken van (recent) bronnenmateriaal en het vervolgens zelf kritisch selecteren, analyseren en verwerken ervan kan je een GenAI-tool gebruiken zoals bijvoorbeeld Perplexity, Elicit, Scite, Copilot of Research Rabbit. Dergelijke GenAI-tools zijn een aanvulling op het zoeken in gekende academische databanken zoals Web of Science, Google Scholar, Sociological Abstracts, Scopus, maar evenzeer juridische databanken zoals Jur@, Strada Lex, LexNow, Westlaw, HEIN Online, Kluwer Law Online, SSRN, enzovoort. Neem alle resultaten van je zoekopdracht steeds zelf kritisch door. Het blijft aan jou om het gevonden bronnenmateriaal steeds zelf grondig te lezen en zelf te verwerken. 

Handig om weten

Bij het opzoeken van (recent) bronnenmateriaal en het vervolgens zelf kritisch selecteren, analyseren en verwerken ervan kan je een GenAI-tool gebruiken zoals bijvoorbeeld Perplexity, Elicit, Scite, Copilot of Research Rabbit. Dergelijke GenAI-tools zijn een aanvulling op het zoeken in gekende academische databanken zoals Web of Science, Google Scholar, Sociological Abstracts, Scopus, maar evenzeer juridische databanken zoals Jur@, Strada Lex, LexNow, Westlaw, HEIN Online, Kluwer Law Online, SSRN, enzovoort. Neem alle resultaten van je zoekopdracht steeds zelf kritisch door. Het blijft aan jou om het gevonden bronnenmateriaal steeds zelf grondig te lezen en zelf te verwerken. 

Toegestaan

Je mag zoeken naar relevante referenties en bronnenmateriaal, maar moet hierbij steeds de originele bron raadplegen. Je verwijst in je (schrijf)opdracht, bachelor- of masterscriptie dan ook altijd naar de originele bron.

Opgelet

Benader elk resultaat van GenAI-tools kritisch, net zoals je een kritische selectie van literatuur dient te maken in bestaande wetenschappelijke databanken. Dit geldt voor zowel criminologisch als juridisch onderzoek. Naast een kritische lezing van de literatuur, dien je er bij criminologisch onderzoek rekening mee te houden dat GenAI-tools vaak niet getraind zijn op specifieke bronnen die relevant zijn voor dit vakgebied. Criminologische bronnen, zoals relevante parlementaire documenten, politiegegevens, gevangenisstatistieken en beleidsdocumenten maken doorgaans geen deel uit van de datasets waarmee GenAI-tools antwoorden genereren.

Bovendien is niet gegarandeerd dat dergelijke tools accuraat kunnen bepalen welke bronnen relevant zijn voor een specifieke criminologische vraag, laat staan dat ze de onderlinge relatie tussen verschillende theoretische benaderingen of onderzoeksresultaten correct kunnen interpreteren. De onderliggende modellen kijken voornamelijk naar taalkundige overeenkomsten en niet per se naar de conceptuele of inhoudelijke relevantie. Dit kan ertoe leiden dat de gegenereerde inhoud ongenuanceerd is, belangrijke context mist of zelfs volledig incorrect is.

Kritisch denken is niet aangeboren, maar ontwikkel je door je te verdiepen in de academische literatuur over je onderwerp. Het is daarnaast cruciaal om GenAI-tools alleen te gebruiken voor zaken die je zelf kan en begrijpt, zodat je de output ervan goed kan evalueren en verifiëren.

Hou er rekening mee dat een generatieve AI-tool:

  • gevoelig is voor biases; wees hiervoor extra waakzaam en alert. Zo kan een GenAI-tool bijvoorbeeld een vertekend standpunt innemen of zelfs uitgaan van bepaalde vooroordelen. Ook het bronnenmateriaal (bijvoorbeeld hoofdzakelijk Engelstalige bronnen) waarmee het GenAI-systeem getraind wordt, kan een invloed hebben. GenAI-systemen beantwoorden criminologische, theoretische, methodologische en juridische vragen bijvoorbeeld vaak vanuit een Anglo-Amerikaans perspectief en hebben op heden minder aandacht voor andere inzichten en onderzoekstradities. (bijvoorbeeld vanuit continentaal Europa of het globale Zuiden).
  • (ongewenst) onbestaande bronnen kan verzinnen. Ga dus altijd op zoek naar de originele bron.
  • in principe samenvattingen kan maken van je bronnenmateriaal. Deze samenvattingen zijn echter vaak erg beknopt en ongenuanceerd en werden niet geschreven vanuit het perspectief en de vraagstelling die je zelf als onderzoeker aanneemt.

Niet toegestaan

Je mag niet refereren aan (door GenAI gegenereerde) onbestaande bronnen. Dit is een vorm van fraude.

Onderzoeksvraag en -methode opstellen

Handig om weten

Je kan een GenAI-tool gebruiken voor het genereren van onderzoeksvragen en het uitwerken van allerlei onderzoeksmethoden om data te verzamelen en te verwerken. Voorbeelden zijn het genereren van een lijst mogelijke vraagstellingen of hypothesen binnen je onderzoeksveld, of het opstellen van mogelijke vragen voor een survey of interview.

Toegestaan

Je mag brainstormen over mogelijke onderzoeksvragen, -methoden en manieren om data te verzamelen.

Als aanvulling kan je ook een beroep doen op GenAI-toepassingen voor:

  • het ontwikkelen / verder aanscherpen van de onderzoeksvraag;
  • het inschatten van de wetenschappelijke relevantie van het onderwerp;
  • het inschatten van het maatschappelijk belang van een onderwerp;
  • suggesties voor (alternatieve) theoretische kaders;
  • literatuursuggesties;
  • het inschatten van de haalbaarheid van het onderzoek.

Opgelet

Een GenAI-tool kan veel suggesties geven; benader deze kritisch en formuleer zélf je uiteindelijke onderzoeksvragen. Ga bij voorgestelde onderzoeksmethoden na of de voorstellen haalbaar zijn en of ze geschikt zijn om je eigen onderzoeksvraag te beantwoorden. Contacteer ook tijdig je verantwoordelijk lesgever, begeleider of promotor om jouw finale, zelf uitgewerkte voorstellen te bespreken.

Analyse onderzoeksdata en -resultaten

Handig om weten

Bij het analyseren en evalueren van criminologische (en juridische) bronnen, inzichten en (statistische) datasets kan je je laten ondersteunen door een GenAI-tool. Je dient zélf te kunnen inschatten welke analyses het meest geschikt zijn voor een bepaalde dataset of voor bepaalde onderzoeksresultaten en in functie van de te beantwoorden onderzoeksvragen en –hypothesen. Een GenAI-tool kan data genereren, analyseren en visualiseren, maar er gelden enkele belangrijke aandachtspunten en restricties.

Weet dat jouw prompts en alle teksten die je ingeeft door GenAI-tools kunnen gebruikt worden als trainingsdata. Bij gratis GenAI-tools “betaal” je voor het gebruik ervan met de tekst die je ingeeft. Sommige GenAI-tools (bijvoorbeeld ChatGPT) bieden de mogelijkheid om dit te verhinderen door middel van een opt-out-functionaliteit die je meestal vindt bij je accountinstellingen. Maak hier zeker gebruik van.

Toegestaan

  • Je mag brainstormen over mogelijke manieren (statistische tests, types grafieken,…) om bepaalde data te analyseren of te visualiseren. Het zoeken naar bepaalde patronen in kwalitatieve data kan bijvoorbeeld vereenvoudigd worden met behulp van GenAI-tools. Denk maar aan het zoeken naar tendensen in publiek toegankelijke parlementaire bronnen en politieke partijprogramma’s ten aanzien van criminaliteit en de (gewenste) aanpak ervan, of het analyseren van het strafrechtelijk beleid om na te gaan welke fenomenen het meeste prioriteit krijgen.
  • Voor bepaalde types criminologisch onderzoek kan het nuttig zijn om code te genereren, bijvoorbeeld om datasets met literatuur te verwerken om zo een topic modeling analyse uit te voeren. Je mag code helpen genereren om deze vervolgens kritisch te evalueren en te laten runnen in dataverwerkingssoftware zoals Nvivo, R, Python, GIS-pakketten of equivalenten. Ook kunnen GenAI-tools helpen bij het optimaliseren van je code. Zorg er wel voor dat je de code steeds ook zelf begrijpt.

Opgelet

  • Analyses en evaluaties van (criminologische en juridische) bronnen en argumentaties en datasets gebeuren steeds vanuit een bepaald beoordelingskader en met behulp van relevante criteria. GenAI-tools zijn vaak niet transparant over welke kaders en criteria ze hanteren. Dit kan problematisch zijn omdat criminologische vraagstukken vaak complex zijn en een combinatie van verschillende methodologische en theoretische perspectieven vereisen. Waarom een bepaalde bron of een bepaald argument relevant en/of overtuigend is, zal je dus zelf moeten kunnen verantwoorden.

    Bij het gebruik van GenAI-tools is het van belang dat je kritisch blijft nadenken over de gehanteerde analysekaders en dat je controleert of de output past binnen de theoretische en methodologische vereisten van je eigen onderzoek. Criminologisch onderzoek kan immers variëren van de statistische analyse van criminaliteitsdata tot kwalitatieve onderzoeksmethoden zoals diepte-interviews of etnografische studies. GenAI-tools kunnen dergelijke nuances vaak niet zelfstandig begrijpen of correct toepassen.
  • Een GenAI-tool kan ook incorrecte code genereren of verkeerd advies geven bij het optimaliseren van je code. GenAI-tools zijn niet altijd transparant over wat er gebeurt met informatie en data die je ingeeft als gebruiker. Je weet bijgevolg niet wat er later nog met jouw ingevoerde gegevens wordt gedaan.

  • Het verdient daarom aanbeveling om fictieve datasets met GenAI te delen die zijn aangepast in termen van variabelen, datatypes en -formaten en die enkel dummy data bevatten. De output van deze dummy test analyse kan je op weg helpen om vervolgens zelf aan de slag te gaan met je eigen dataset in dataverwerkingssoftware zoals R, Python of equivalenten.  

Niet toegestaan

  • Omwille van de bescherming van persoonsgegevens en intellectuele eigendom, mag je geen auteursrechtelijk beschermde teksten, onderzoeksdata (incl. teksten) of vertrouwelijke (persoonsgebonden) informatie uit interviews, onderzoekshypothesen, bevragingen of rechterlijke uitspraken en dergelijke invoeren in GenAI-tools. Bespreek indien nodig met je verantwoordelijk lesgever of promotor wat ‘vertrouwelijk’ is binnen jouw specifieke onderzoek.
  • Je mag door GenAI gegenereerde datasets, fictieve interviews, enzovoort niet gebruiken als onderzoeksdata. Dit is een vorm van fraude.

Schrijfassistentie

GenAI-tools kunnen helpen om jouw teksten te verbeteren en om je schrijfproces efficiënter te laten verlopen. Ze kunnen fungeren als schrijfassistent voor (cosmetische) verbeteringen van je eigen tekst, maar mogen het integrale onderzoeks- en schrijfproces niet overnemen. Het academisch schrijven zelf is immers cruciaal voor je academische ontwikkeling.

Door zelfstandig je gedachten schriftelijk te ordenen, begrijp je beter complexe informatie en leer je gaandeweg kritischer om te gaan met bronnenmateriaal. Je leert verschillende perspectieven te overwegen, argumenten te bouwen en onderbouwde conclusies te trekken. Dit zijn vaardigheden die later in het werkveld ook essentieel zijn. In dit opzicht blijft het steeds de vraag of het gebruik van GenAI-tools op zich een goed idee is, eerder dan de vraag of je ze “mag” gebruiken.

Toegestaan

  • Taalfouten opsporen en verbeteren (spelling, grammatica) in de tekst die je zelf hebt geschreven
  • Inspiratie vragen om zinnen die je zelf hebt geschreven te herformuleren (bijvoorbeeld: aanpassen van de zinstructuur, synoniemen zoeken of aanpassen van informele taal naar een ander (academisch) taalregister).
  • Zinnen die je zelf hebt geschreven helpen vertalen.
  • Je mag middels goed onderbouwde prompts inhoud genereren met behulp van een GenAI-tool en de gegenereerde ideeën, inhoud en/of (letterlijke of geparafraseerde) tekst gebruiken in je werkstuk, op voorwaarde dat je dat op een wetenschappelijk verantwoorde wijze doet. Dat houdt onder meer in dat je de output van een GenAI-tool uiterst kritisch benadert, dat je de inhoud zelf integraal begrijpt en dat je je houdt aan alle andere richtlijnen die elders in deze tekst aan bod komen (zie in het bijzonder verder bij punt 6. Transparantie over GenAI-gebruik in je onderzoek).

Opgelet

Door GenAI-tools gegenereerde teksten worden niet beschouwd als een betrouwbare bron voor wetenschappelijk onderzoek en kunnen niet worden overgenomen zonder grondige kritische reflectie van de inhoud. Je dient dus voor elke GenAI-output kritisch na te gaan of je het eens bent met de (herwerking van jouw) tekst en of je de tekst zelf volledig begrijpt. Let daarbij ook op het woordgebruik en de zinsbouw. Vermijd bijvoorbeeld gebruik van adjectieven die je zelf nooit zou kiezen.

Lees je teksten kritisch na en wees creatief en origineel zonder je wetenschappelijke integriteit als onderzoeker in het gedrang te brengen. Als auteur ben je zelf verantwoordelijk voor de inhoudelijke nauwkeurigheid van de tekst die je indient. Tijdens een evaluatie kan je bijvoorbeeld gevraagd worden om toe te lichten waarom je bepaalde woordkeuzes en zinsconstructies hebt gehanteerd.

Niet toegestaan

Er wordt bewust over schrijfassistentie gesproken: besef dat een GenAI-tool niet het integrale onderzoeks- en schrijfproces mag overnemen. Het voorstellen van door GenAI gegenereerde tekst als eigen tekst, waarbij de principes over verantwoord gebruik van GenAI niet gerespecteerd worden, is een vorm van plagiaat.

Voorbereiden van een presentatie

Handig om weten

Een GenAI-tool kan je ondersteunen bij het voorbereiden van een mondelinge presentatie door suggesties te genereren voor de structuur, inhoud, of mogelijke vragen. Een GenAI-tool kan ook (PowerPoint-)slides en illustratieve afbeeldingen maken.

Toegestaan

  • Tips genereren om je te inspireren bij het maken van de presentatie.
  • Een lijst met mogelijke vragen genereren om je voor te bereiden op de mondelinge verdediging.
  • Moeilijke begrippen of concepten helpen uitleggen op een heldere manier voor een breder publiek.
  • Afbeeldingen genereren om je presentatie te illustreren zolang je aan correcte bronvermelding doet. Bijvoorbeeld “afbeelding/illustratie gegenereerd door [AI-tool]”. Let wel op: net als alle GenAI-output kunnen ook deze afbeeldingen onbedoeld auteursrechtelijk beschermd materiaal bevatten. Het houdt een risico in om die afbeeldingen buiten de strikte onderwijscontext te gebruiken.

Opgelet

Het wordt ten sterkste afgeraden om slides toe te lichten die je zelf niet begrijpt. Hou er rekening mee dat je moet kunnen toelichten wat op de slides staat en waarom je bepaalde keuzes hebt gemaakt.

Niet toegestaan

Je mag geen door GenAI gegenereerde afbeeldingen gebruiken in je presentatie zonder bronvermelding wanneer je de indruk wekt dat je deze zelf gemaakt hebt.

Transparantie over gebruik GenAI in je onderzoek

De Europese Gedragscode voor Wetenschappelijke Integriteit (2023 herziene uitgave) stelt: “Onderzoekers gaan zorgvuldig, transparant en weloverwogen te werk bij het uitvoeren, analyseren en rapporteren van onderzoek. […] Onderzoekers rapporteren hun resultaten en methoden, inclusief het gebruik van externe diensten of AI en geautomatiseerde hulpmiddelen, op een manier die in overeenstemming is met de geaccepteerde normen van het vakgebied en die verificatie of replicatie, indien van toepassing, vergemakkelijkt.”

Toegestaan

  • Voeg een (korte) toelichting toe aan je (schrijf)opdracht, bachelor- of masterscriptie, presentatie, waarin je specificeert of GenAI-hulpmiddelen werden gebruikt. Je licht toe (1) welke GenAI-tools je waar hebt gebruikt en (2) op welke manier je deze hebt gebruikt.

    Een voorbeeld van een korte toelichting: “Voor deze masterproef werd Perplexity gebruikt voor het opzoeken van wetenschappelijke literatuur. ChatGPT 3.5 werd gebruikt voor het brainstormen over een goede titel van de scriptie en ter inspiratie voor de onderzoeksvraag. Tijdens het schrijfproces werd ChatGPT 3.5 gebruikt voor het verbeteren van spelling en grammatica in de inleiding en de discussie van de scriptie.”
  • Afhankelijk van de mate waarin je een GenAI-tool hebt gebruikt, kan het aangewezen zijn om in een methodologisch hoofdstuk het concrete gebruik (veel) uitgebreider toe te lichten. Je kan er desgevallend aan toevoegen waarom je een specifieke tool verkoos en je een andere of vergelijkbare tool niet hebt gebruikt.
  • In sommige gevallen kan het noodzakelijk zijn om de door een GenAI-tool gegenereerde tekst als bijlage toe te voegen aan je werkstuk.
Richtlijnen voor het verwijzen naar GenAI-tools in enkele relevante referentiestijlen:

APA-referentiestijl

V&A-referentiestijl

The Bluebook: A Uniform System of Citation: de Universiteit van Washington geeft basisinformatie over het gebruik van The Bluebook.

Oscola-referentiestijl: bekijk ook de onderzoekstip over The Oxford University Standard for Citation of Legal Authorities.

MLA-referentiestijl

Opgelet

  • Ga na of de verantwoordelijk lesgever of promotor bijkomende of andere eisen stelt.
  • Syntheses uit de literatuur of andere vormen van output die door GenAI-toepassingen gegenereerd worden, zijn soms letterlijk gebaseerd op echte bestaande boeken of artikels, zonder dat de tool hier correct naar verwijst. Een GenAI-tool kan bijgevolg soms leiden tot plagiaat en dit kan binnen de UGent worden gesanctioneerd overeenkomstig het Onderwijs- en examenreglement van de UGent en het aanvullende facultaire reglement.
  • Wees je ervan bewust dat GenAI-tools ook tekst, afbeeldingen en andere output kunnen creëren die delen overnemen van auteursrechtelijk beschermde werken. Als je output letterlijk overneemt, loop je steeds het risico dat je wordt aangesproken wegens een inbreuk op het auteursrecht.

Niet toegestaan

Het “verbergen van het gebruik van AI of geautomatiseerde hulpmiddelen bij het creëren van inhoud of het opstellen van publicaties” wordt in de Europese Gedragscode voor Wetenschappelijke Integriteit (2023 herziene uitgave) beschouwd als een onaanvaardbare praktijk in het kader van wetenschappelijke integriteit.

Meer informatie