Koen Mattheeuws

Criminoloog & Opnamecoördinator Forensisch Zorgcircuit in het Psychiatrisch Centrum Sint-Jan-Baptist Zelzate

Criminologische Wetenschappen 2004 - 2009

Ik ben criminoloog en opnamecoördinator in het psychiatrisch centrum Sint-Jan-Baptist in Zelzate, met name in het forensisch zorgcircuit van het ziekenhuis. Het ziekenhuis heeft 145 bedden medium-security. Dit zijn verschillende afdelingen waar geïnterneerde personen een residentiële forensische behandeling aangeboden krijgen. De term ‘medium’ zegt iets over het beveiligingsniveau: dat ligt tussen dat van de reguliere psychiatrie en de Forensische Psychiatrische Centra. De belangrijkste taken van de criminoloog zijn risiciotaxatie, delictanalyse, hervalpreventie, het onderhouden van contacten met justitiële actoren en het volledige luik opname-doorstroom-ontslag.

"Het werken in de forensische psychiatrie vereist een evenwicht tussen betrokkenheid en het bewaren van voldoende rationele afstand. Enerzijds werk je met mensen en anderzijds moet je aandacht hebben voor de risico’s voor de maatschappij."

Ik ben grotendeels bezig met dossierstudie en –analyse, administratie, registratie, communicatie met justitie en multidisciplinair overleg. Een ander deel van mijn werk bestaat uit het patiëntencontact: het (bege)leiden van een therapiegroep hervalpreventie, gesprekken rond risicotaxatie en delictanalyse en het tegemoetkomen aan allerlei vragen van patiënten rond hun justitieel statuut. Daarnaast zijn er geregeld dagen waarop we intakegesprekken plannen en waarbij we ons verplaatsen naar de gevangenissen, de Forensische Psychiatrische Centra, andere psychiatrische ziekenhuizen of waar de aangemelde geïnterneerde op dat moment verblijft.

"Mijn doel is altijd al geweest om met mensen te werken en een meerwaarde te bieden. Daarnaast heb ik een interesse voor afwijkend gedrag bij mensen."

Het werken in de forensische psychiatrie vereist een evenwicht tussen betrokkenheid en het bewaren van voldoende rationele afstand. Enerzijds werk je met mensen en anderzijds moet je aandacht hebben voor de risico’s voor de maatschappij. Een belangrijke taak van de criminoloog is om vanuit wetenschappelijk perspectief in het multidisciplinair overleg het forensische aspect van de behandeling te bewaken. Ook wanneer dit soms tegen het buikgevoel ingaat van mensen die dagelijks met de patiënten omgaan. Wat op het eerste zicht een goede beslissing lijkt in het hulpverleningstraject van een dader, kan op lange termijn veel schade toebrengen aan de maatschappij en aan de dader zelf. Het is op zo’n moment belangrijk om deze zaken voldoende te kunnen kaderen en als criminoloog te wegen op de teambeslissing. Het is essentieel voor ogen te houden dat het doel van een forensische behandeling erin bestaat om het risico op herval in strafbaar en/of gewelddadig gedrag terug te dringen.

"De meerwaarde van de stage bestaat erin dat je tijdens een vrij theoretische masteropleiding drie maanden kunt proeven van het werkveld om een idee te krijgen waar je heen wilt op professioneel vlak. Ik had het geluk een stage te treffen die me volledig lag."

Mijn doel is altijd al geweest om met mensen te werken en een meerwaarde te bieden. Daarnaast heb ik een interesse voor afwijkend gedrag bij mensen. De trajecten van onze patiënten zijn eerder langdurig en vaak gaat het met vallen en opstaan. Er is dan ook veelal weinig resultaat te zien op korte termijn. Ik vind het belangrijk om een kleine bijdrage te kunnen leveren enerzijds aan het menselijk welzijn en anderzijds aan een veiligere maatschappij.

Tijdens mijn opleiding Criminologische Wetenschappen deed ik mijn stage in het forensisch zorgcircuit Zelzate op de criminologische dienst, overigens mijn eerste keuze toen. De meerwaarde van de stage bestaat erin dat je tijdens een vrij theoretische masteropleiding drie maanden kunt proeven van het werkveld om een idee te krijgen waar je heen wilt op professioneel vlak. Ik had het geluk een stage te treffen die me volledig lag. Het is ook de plek waar ik later mijn job heb gevonden.

"De forensische psychiatrie is in Vlaanderen de voorbije tien jaar aan een groeispurt bezig en volop in ontwikkeling. Het is een interessante, uitdagende sector vol opportuniteiten."

Naast de kennis die ik verzamelde tijdens mijn opleiding, heeft Criminologische Wetenschappen vooral mijn zin voor kritisch redeneren en ethiek aangescherpt. Wat me ook aansprak was de brede waaier aan keuzevakken en de interessante lessen die – zeker in de latere jaren – uitnodigen tot interactie en kritische bedenkingen. Toen ik intussen wist welke richting ik uit wou koos ik specifiek voor vakken gerelateerd aan hulpverlening en psychiatrie. De kennis die ik opdeed van het strafrecht en de organisatie van justitie en hulpverlening is een absolute meerwaarde voor dit beroep. Daarnaast is ethiek van de hulpverlening een keuzevak dat mij de reflex heeft gegeven telkens na te gaan welke gevolgen handelingen van hulpverlening hebben voor alle betrokken partijen.

Als student is het belangrijk er een kritische en open geest op na te houden en je wereldbeeld en de gevestigde orde in vraag te durven stellen. De forensische psychiatrie is in Vlaanderen de voorbije tien jaar aan een groeispurt bezig en volop in ontwikkeling. Het is een interessante, uitdagende sector vol opportuniteiten.