Pieter Van Caeneghem

Gevangenisdirecteur Oudenaarde

Rechten 1998 - 2003, Criminologische Wetenschappen 2003 - 2005

Je moet met een humane blik in dit werkveld staan en je er altijd bewust van zijn dat er achter elke gedetineerde een mens zit. Waar ik naar streef, is dat het samenleven in de gevangenis zo goed mogelijk verloopt. Het zijn de individuele successen die het zoeter maken. Als gedetineerden bijvoorbeeld te kennen geven dat ze in de fout zijn gegaan maar tegelijk zeggen dat ze hier goed behandeld worden, dan is dat voor ons een compliment. Dat is niet evident. Een gedetineerde kan hier nagenoeg niets zelfstandig doen. Een gevangenis is een totaalinstituut waarbij alles begeleid dient te worden. Daar komt heel wat bij kijken. Finaal dient die deur altijd open gedaan te worden door iemand anders. Het maakt het aangenamer als je wat menselijkheid krijgt in dat totaalinstituut.

"Het is altijd een stuk balanceren. Enerzijds zit je in een vrij hiërarchische structuur waarbij je als directeur duidelijke instructies geeft en zegt hoe de zaken moeten lopen. Dat moet opdat er geen willekeur is. Tegelijk is het belangrijk erover te waken voldoende inspraak te laten zowel wat betreft personeelsaangelegenheden als zaken die de gedetineerden aanbelangen."

Het is altijd een stuk balanceren. Enerzijds zit je in een vrij hiërarchische structuur waarbij je als directeur duidelijke instructies geeft en zegt hoe de zaken moeten lopen. Dat moet opdat er geen willekeur is. Tegelijk is het belangrijk erover te waken voldoende inspraak te laten zowel wat betreft personeelsaangelegenheden als zaken die de gedetineerden aanbelangen. Zo bestaat er bijvoorbeeld een gedetineerdenoverlegorgaan waarbij een aantal verkozenen onder de gedetineerden met ons zaken van gemeenschappelijk belang bespreken. Het heeft bijvoorbeeld geen zin om wekelijks een voetbalmatch voor hen te organiseren als daar geen behoefte aan is. Ook belangrijk na te gaan of iets te rijmen valt met personeelsinzet, veiligheid, enzovoort.

"In hoofdzaak leid ik het dagelijks leven in goede banen. Daarnaast maken wij ook werk van de reclassering waarbij we een reclasseringsplan uitschrijven. We bekijken waar en hoe het is fout gelopen maar ook wat er goed liep in het leven."

Als gevangenisdirecteur houd ik me vooral bezig met het regime van de gedetineerden. Van iedereen die binnenkomt in gevangenis gaan we kijken waarom de man is opgesloten, of hij kan deelnemen aan het reguliere leven, of er eventueel beperkingen opgelegd moeten worden, enzovoort. Er is ook een dagelijks directierapport want de gedetineerden kunnen ook dagelijks iemand van de directie spreken rond mogelijke problemen of incidenten. In hoofdzaak leid ik het dagelijks leven in goede banen. Daarnaast maken wij ook werk van de reclassering waarbij we een reclasseringsplan uitschrijven. We bekijken waar en hoe het is fout gelopen maar ook wat er goed liep in het leven. Dat brengen we in kaart en op basis daarvan brengen we adviezen uit voor de diensten die daarover beslissen. We volgen de reclassering verder op tot de man effectief de stap naar buiten zet. Soms is dat een kort proces maar soms duurt dat jaren, want Oudenaarde is een gevangenis voor lang gestraften met veroordelingen van minimum 5 jaar. Wij hebben ook gedetineerden die moeilijk aarden in andere gevangenissen wegens een agressieproblematiek of impulscontrolestoornissen. Dankzij onze kleinere bezetting met 160 gedetineerden kunnen wij wat individueler werken.

"Mijn opleiding heeft me geleerd mijn werk te doen volgens de correcte manier. Niet volgens wat ik voel of denk, maar volgens wat de wet voorschrijft. Dat moeten we gebruiken om het leven in de gevangenis te organiseren en om een reclasseringsplan uit te werken. Dat geeft voor alle betrokkenen rechtszekerheid."

Dankzij mijn Rechten opleiding weet ik hoe belangrijk het is binnen een wettelijk kader te werken. Er zijn genoeg voorbeelden van experimenten die tonen hoe snel het fout kan lopen als je geen vast kader hebt. Mijn opleiding heeft me geleerd mijn werk te doen volgens de correcte manier. Niet volgens wat ik voel of denk, maar volgens wat de wet voorschrijft. Dat moeten we gebruiken om het leven in de gevangenis te organiseren en om een reclasseringsplan uit te werken. Dat geeft voor alle betrokkenen rechtszekerheid. Rechtvaardigheid en rechtszekerheid zijn begrippen die hier een invulling krijgen. Als je hier als gedetineerde op de eerste dag je eigen kledij moet afgeven en gevangeniskleren moet aantrekken, dan is dat best confronterend. Dan is het belangrijk zekerheid te hebben over je situatie.

Aanvankelijk ging ik na mijn studies aan de slag als jurist op de centrale dienst van het gevangeniswezen, maar dankzij mijn bijkomende opleiding Criminologische Wetenschappen had ik het geknipte profiel om een functie als gevangenisdirecteur op te nemen. In deze job helpt het om inzicht te hebben in criminologische processen en waarom iemand tot criminaliteit kan overgaan. Ook moet je behoorlijk stressbestendig zijn want het is geen gemakkelijke wereld waarin je terechtkomt. Je moet professioneel kunnen blijven werken en het kader kennen waarbinnen je werkt. Als gevangenisdirecteur heb je uiteraard ook leidinggevende capaciteiten nodig. Maar daar groei je ook in want nergens kun je de context van een gevangenis nabootsen. Tenslotte is het belangrijk goed met mensen om te kunnen gaan.

"Je kunt de eerste zijn van je studiejaar en dan heb je je cursus helemaal uit het hoofd geleerd. Maar creatief en succesvol zijn in het leven is nog iets anders. Dat vergt mentale flexibiliteit en niet dat je een vakidioot wordt."

Achttien is jong om een studiekeuze te maken. Kies dus iets waar je goed in bent en wat je graag doet. Maar blijf je ook daarnaast nog algemeen ontwikkelen. Volg bijvoorbeeld nog een praktische cursus en zorg dat je aansluiting vindt met alle andere lagen van de samenleving. Want de universiteit is vaak een besloten wereld. Je kunt de eerste zijn van je studiejaar en dan heb je je cursus helemaal uit het hoofd geleerd. Maar creatief en succesvol zijn in het leven is nog iets anders. Dat vergt mentale flexibiliteit en niet dat je een vakidioot wordt. Dus blijf jezelf mentaal uitdagen. Dat zal ervoor zorgen dat het boeiend blijft.