Research Brief 26. Gestresseerd op het werk? Oorzaken en manieren om het aan te pakken
Doctoraal onderzoeker Larissa Bolliger en professor Els Clays
(2 juni 2022) "Wat veroorzaakt, volgens uw ervaring, stress op het werk?" - we stelden deze en soortgelijke vragen aan collega's van de UGent en andere kantoormedewerkers. We bespraken bronnen van stress op het werk met 39 deelnemers in zes focusgroepen, binnen en buiten de academische wereld. Hoewel onze deelnemers een breed scala aan antwoorden gaven, werd één ding duidelijk: werkintensiteit, inclusief hoge werkdruk en tijdsdruk, werd genoemd als een belangrijke categorie van stressoren op het werk. Lijkt logisch, toch? Maar er komt nog veel meer bij kijken...
25% van de werknemers in Europa ondervindt gedurende het grootste deel van hun werktijd of gedurende hun gehele werktijd werkgerelateerde stress. Bovendien meldde een even groot aantal werknemers negatieve gezondheidseffecten als gevolg van hun werk. Dergelijke gezondheidsproblemen omvatten mentale gevolgen zoals depressie, burn-out, of problemen in werk- of privérelaties, alsook fysieke gevolgen zoals slaapstoornissen, spier- en skeletpijn of cardiovasculaire problemen. Stress op het werk heeft echter niet alleen gevolgen voor de werknemers zelf, maar ook voor hun organisaties. De prestaties van werknemers kunnen namelijk negatief beïnvloed worden door stress op het werk, wat kan leiden tot fouten of slechte besluitvorming. Andere gevolgen zijn absenteïsme, frequent ziekteverzuim, slechte werktijden, groot personeelsverloop of zelfs agressieve communicatie of pesterijen.
Een beter begrip van stress op het werk
Er bestaan verschillende theoretische modellen en talrijke grootschalige kwantitatieve studies naar de oorzaken van stress op het werk. Stress is echter een complex en multivariaat proces, en stresservaringen zijn gebaseerd op zelfperceptie en daardoor zeer individueel en subjectief. Hoewel subjectiviteit vaak als een nadeel in onderzoek wordt beschouwd, hebben wij de kans aangegrepen om in de huid van onze studiedeelnemers te kruipen. Concreet organiseerden wij focusgroepen waarin een kleine groep mensen openlijk hun persoonlijke meningen en ervaringen over stress op het werk bespraken.
De oorzaken van stress op het werk
Zoals te verwachten was de werkintensiteit het meest besproken onderwerp, wat betekent dat te veel werk in te weinig tijd tot stress leidt. De kwaliteit van de werktijd omvatte ook overwerken om taken op tijd af te krijgen, wat volgens onze deelnemers de oorzaak was van een onevenwicht tussen werk en privéleven. Voor onze deelnemers was hun sociale omgeving ook zeer relevant, waarbij ze aangaven dat gebrek aan steun van collega's en inefficiënte communicatie met supervisors zeer stressvol waren. Eén onderwerp bleek complex te zijn – beslissingsvrijheid. Aan de ene kant werd vrijheid, of de vrijheid om eigen beslissingen te nemen, nuttig geacht. Aan de andere kant werd het, afhankelijk van de persoon en de situatie, ook als zeer stressvol beschreven wanneer er geen grenzen aan het werk werden gesteld. Stress op het werk in verband met vooruitzichten waren onder meer niet-permanente contracten en inkrimping door het niet vervangen van personeel dat het team verlaat. Naast de hierboven genoemde oorzaken van stress op het werk waarvoor ook evidentie bestaat in de bestaande literatuur, vonden we aanwijzing voor twee nieuwe bronnen van stress: 1) organisatorische stressfactoren waaronder vage teamstructuren of een gebrek aan duidelijke definities van werkverantwoordelijkheden en 2) terwijl de fysieke gezondheidstoestand van werknemers gewoonlijk wordt onderzocht als een resultaat van stress op het werk, ervoeren onze deelnemers het als een bron van stress, vb. een slechte slaapkwaliteit die een nadelig effect had op hun werkprestaties. Verrassend genoeg werden fysieke omgeving en verdiensten niet genoemd in onze focusgroepen.
Manieren om stresservaringen op het werk aan te pakken
Tips voor uw rol als supervisor:
- Op basis van de complexiteit van de beslissingsvrijheid – stem de aanpak van de begeleiding van collega's af op hun individuele voorkeuren. Niet iedereen heeft evenveel sturing nodig!
- Bewaak de psychosociale risico's waaraan uw collega's worden blootgesteld (vb. voortdurende tijdsdruk) en ondersteun het risicomanagement van de organisatie waarvoor u werkt.
- Denk aan de gezondheid van uw collega's als geheel – fysiek en psychosociaal welzijn zijn even relevant! Belangrijk: vergeet niet voor uw eigen welzijn te zorgen door pauzes te nemen, taken te delegeren, enz.
Tips voor uw rol als werknemer:
- Werkintensiteit is een belangrijke bron van stress – bespreek de werklimieten met uw supervisor.
- Vertrouw op uw sociale omgeving door uw leidinggevende en collega's om steun te vragen om te ventileren en om samen oplossingen te vinden voor uw uitdagingen – het kan een beschermende factor zijn tegen stress op het werk.
- Als u verdere hulp wilt, neem dan contact op met uw leidinggevende, de personeelsdienst, de toegewezen vertrouwenspersoon of de preventieadviseur psychosociale aspecten.
Door doctoraatsstudente Larissa Bolliger en professor Els Clays (Vakgroep Volksgezondheid en Eerstelijnszorg; Larissa.Bolliger@UGent.be en Els.Clays@UGent.be)
Lees meer over dit onderzoek in het gepubliceerde wetenschappelijke artikel.