Door postdoctoraal onderzoeker Philippe Sterkens

(27 maart 2025) Wat als je na een periode van ziekte liever op een lager niveau dan je behaalde kwalificaties gaat werken? Hoe beïnvloedt dat je kansen bij het solliciteren? In een nieuwe studie, gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Occupational Health Science, ontdekten we dat selectiemedewerkers anders denken over overgekwalificeerde sollicitanten naargelang hun gezondheidsverleden.

Na communicaties over mijn eerdere onderzoek kreeg ik wel eens de vraag: wat als je na een burn-out niet meer op hetzelfde kwalificatieniveau zou gaan werken? Burn-outs kunnen carrières immers een nieuwe wending geven in de zin dat niet iedereen terugkeert naar zijn of haar oorspronkelijke functie. Zo is het niet onlogisch dat werknemers met een ziekteverleden ervoor zouden kiezen om niet meer op hetzelfde niveau als voorheen te werken omwille van restklachten, zoals een aanhoudende vermoeidheid, of omdat ze simpelweg andere prioriteiten in het leven zijn gaan stellen.

Over het onderzoek

Om te onderzoeken wat het effect is van onder je niveau te solliciteren na burn-out, ontwierpen we een keuze-experiment waarin 299 Vlamingen ervaren in selectie 1.495 fictieve kandidaatprofielen beoordeelden op vlak van interviewkansen en verwachtingen. Bijzonder aan deze kandidaten was dat sommigen over net iets hogere kwalificaties beschikten dan gevraagd werd in de vacature, ofwel op vlak van (i) ervaring ofwel op vlak van (ii) opleidingsniveau. Zo solliciteerde er bijvoorbeeld een winkelverantwoordelijke voor een positie als sales assistant (‘een hoger ervaringsniveau’) of iemand met een masterdiploma op een positie van bachelor-niveau (‘een hoger opleidingsniveau’). Bovendien onthulden enkele kandidaten ook gezondheidsproblemen: een vroegere burn-out, bloeddrukproblemen (een lichtere problematiek) of een vroege uiting van de ziekte van Parkinson (een zwaardere problematiek). Het vraagstuk ‘wat als ik onder mijn niveau wil werken’ beperkt zich immers niet tot mensen met een burn-outverleden.

Een beetje overgekwalificeerd zijn ‘mag’, maar liefst zonder ziekte(verleden)

Onze analyses wezen het volgende uit voor ‘gezonde’ sollicitanten. Licht overgekwalificeerd zijn geeft een boost aan je interviewkansen. Echter, wie zowel een hoger ervaringsniveau als een hoger diploma heeft dan gevraagd in de vacature, verliest dit voordeel. Er is dus ook zoiets als té overgekwalificeerd.

Voor sollicitanten die transparant zijn over gezondheidsproblemen lijkt overkwalificatie net wat moeilijker te liggen bij de selectiemedewerkers. In deze groep verhoogt solliciteren onder je niveau op vlak van ervaring en/of opleiding je interviewkansen niet en kan het je kansen zelfs subtiel verlagen. Bijgevolg creëert overkwalificatie mogelijks een verschil in de interviewkansen van mensen met en zonder gezondheidsproblemen. Als we vervolgens de verschillende gezondheidscondities onderling vergelijken, dan valt op dat een burn-out, in de oordelen van wat betreft interviewkansen, dichter aanleunt bij een zwaarder ziektebeeld (zoals de ziekte van Parkinson) dan bij een mildere conditie zoals bloeddrukpoblemen.

Een verklaring voor deze bevindingen zochten we in twee types percepties over kandidaten: (i) de fit met de job en (ii) de impact van hun gezondheidsklachten op professioneel functioneren. Zo zien we dat de combinatie burn-out en solliciteren onder je ervaringsniveau gepaard ging met relatief lagere fit-verwachtingen. Met andere woorden: selectiemedewerkers zijn bezorgd dat iemand met een burn-outverleden die op een lager ervaringsniveau solliciteerde misschien niet echt past bij de job. Wanneer iemand met een burn-out dan weer solliciteerde met een hoger opleidingsniveau, dan twijfelden de selectiemedewerkers relatief meer over het herstel van de sollicitant.

Bedenking: is werken onder niveau ‘slecht’?

We kunnen op verschillende manieren naar de resultaten van deze studie kijken en dat begint voor mij met de vraag: is een bewuste keuze om ‘een trapje lager’ te werken problematisch? Vanuit een strikt efficiëntie-perspectief op middelen wel want bij ‘ondertewerkstelling’ – zoals dat dan heet – worden maatschappelijke en individuele investeringen in menselijk kapitaal niet ten volle benut. Echter, vanuit een humaan perspectief kan dat trapje lager werken net ruimte scheppen voor andere rollen in het leven en extra zuurstof bieden.

Ik geloof dat we mensen met (een verleden van) gezondheidsproblemen net moeten aanmoedigen om te kiezen voor een baan die op elk punt het beste bij hen past, ook wanneer die niet op hetzelfde niveau was als voorheen. Een aspect van re-integratie na burn-out bestaat er namelijk uit dat mensen er initieel op gaan letten hun eigen grenzen te bewaken. Een manier waarop je je grenzen bewaakt kan zijn door (eventueel tijdelijk) ‘een trapje lager’ aan de slag te gaan. Wanneer selectiemedewerkers relatief minder gunstig staan ten opzichte van sollicitanten met een ziekteverleden die een stapje terug willen nemen, dan stuw je hen mogelijks richting herval. Vanuit deze optiek zijn de resultaten van de studie dan ook ietwat ironisch te noemen. We willen zieken zo snel mogelijk terug duurzaam aan het werk krijgen, maar belonen in sollicitaties vooral ‘gezonde’ werknemers wanneer ze een stapje terug zetten.

Conclusie

Als onderzoeker is het mijn doel om er aan bij te dragen dat de juiste mensen op de juiste plaats kunnen werken na gezondheidsproblemen zoals burn-out, of dit nu op hetzelfde trapje, een trapje hoger, of een trapje lager is. De resultaten uit deze studie stellen dat werken onder je eerdere niveau niet resulteert in dezelfde kansen naargelang je gezondheid. Mogelijks kan dit verschil in kansen een deelverklaring zijn van de uitdagingen bij langdurig ziekte. Een reden te meer om te zoeken naar manieren waarop er in de arbeidsmarkt geworven kan worden opdat werkgevers, sollicitanten en de maatschappij maximaal gebaat zijn.

Door postdoctoraal onderzoeker Philippe Sterkens (Vakgroep Werk, Organisatie en Samenleving; Philippe.Sterkens@UGent.be)

Lees meer over dit onderzoek in het gepubliceerde wetenschappelijke artikel.

Lees zeker ook de andere Research Briefs van UGent @ Work!