Research Brief 23. Samenwerking tussen gezondheidszorg en werkgever essentieel in het voorkomen van aanhoudende lage rugpijn

Doctoraal onderzoeker Lisa Bernaers

(12 mei 2022) Lage rugpijn wordt wereldwijd gezien als de belangrijkste oorzaak van invaliditeit. Naast de negatieve gevolgen op levenskwaliteit worden klachten ter hoogte van de lage rug ook gekenmerkt door enorme maatschappelijke kosten als gevolg van onder andere gebruik van gezondheidszorg en arbeidsongeschiktheid. Het aan het werk houden van werknemers met rugklachten en de preventie van chronische lage rugpijn is dus een groeiende bekommernis voor de maatschappelijke gezondheidszorg.

In principe kent lage rugpijn bij de overgrote meerderheid een spontane genezing. Wanneer deze echter langer aanhoudt dan drie maanden, spreken we van aanhoudende of chronische lage rugpijn. Specialisten wijzen steevast op het feit dat er meerdere factoren spelen bij het in stand houden van lage rugpijn. Bij fysiek belastende beroepen is niet alleen de algemene conditie en de impact van ergonomisch belastende taken van belang, maar ook psychosociale- en persoonlijke factoren zoals stress, bewegingsangst en pijnopvattingen spelen een rol bij het ontstaan en vervolg van (lage) rugpijn. Een vroegtijdige aanpak die oog heeft voor elk aspect van deze complexe samenhang is nodig om een ongunstige evolutie van lage rugpijn te voorkomen en optimale werkhervatting te bevorderen.

Samen sterker

Strategieën in het terugdringen van arbeidsongeschiktheid en verbeteren van de levenskwaliteit van de patiënt met lage rugklachten omvatten een vroegtijdige geïntegreerde benadering van gezondheids- en werkplekmanagement. Enerzijds vraagt dit een multidisciplinaire aanpak waarbij meerdere zorgverleners zoals de huisarts, fysische arts, kinesitherapeut, ergotherapeut en pyscholoog betrokken zijn. Anderzijds vraagt dit een vroege tussenkomst bij werknemers door de arbeidsarts, ergonoom en werkgever zodat aanhoudende rugklachten en langdurige werkonbekwaamheid vermeden kunnen worden. De werkgever kan hiervoor inzetten op verschillende methodes, die best allemaal samen worden benaderd: preventie, training, gezondheidssurveillance, revalidatie en ergonomische interventies. Hierbij kan rekening gehouden worden met algemene fitheid, aanpassingen aan de werkomgeving, werkorganisatie of- apparatuur en/of advies van een ergonoom. De samenwerking tussen alle betrokken partijen (werknemer, werkgever, arbeidsarts, ergonoom, fysische arts en/of huisarts, kinesitherapeut, ergotherapeut en psycholoog) zijn hierbij van elementair belang.

Wat zegt de wetenschap?

Om de relevantie van deze vroege, geïntegreerde aanpak verder te onderzoeken en kracht bij te zetten vanuit wetenschappelijke evidentie, voerde ik samen met mijn collega’s een systematische literatuurstudie uit. Dit overzicht richtte zich voornamelijk op het onderzoeken van de effecten van een multidisciplinaire revalidatie (gecombineerd met of zonder interventie op het werk) op pijn, functionaliteit, ziekteverzuim en/of werkhervatting bij werknemers met lage rugpijn in een vroegtijdig stadium (minder dan drie maanden).

Bevindingen met betrekking tot pijn en functionaliteit. Op zowel korte als lange termijn zien we duidelijk meer verbetering wanneer gekozen wordt voor een multidisciplinaire aanpak vergeleken met gebruikelijke zorg. In studies waarbij de toevoeging van extra elementen bij een meer gegeneraliseerd multidisciplinair programma werden onderzocht (zoals een extra oefenprogramma of “graded activity”) werden iets minder uitgesproken effecten gevonden ten voordele van het uitgebreider programma. Echter, studies die wel een merkbaar beter effect aantoonden waren diegene die een component van cognitieve gedragstherapie implementeerden. Dit zou een belangrijke bevorderende factor kunnen zijn aangezien er al eerder is bewezen dat psychologische aspecten zoals verwachtingen, omgang met pijn en bewegingsangst een negatieve rol kunnen spelen in de evolutie van lage rugpijn.

Bevindingen met betrekking tot ziekte-afwezigheid en werkhervatting. Iets minder sterke effecten werden gevonden ten voordele van een multidisciplinaire aanpak vergeleken met gebruikelijke zorg op vlak van werk-gerelateerde aspecten. Evenmin werden extra voordelen gevonden bij een meer uitgebreide multidisciplinaire interventie wat betreft ziekteverzuim en werkhervatting. Deze resultaten zouden te wijten kunnen zijn aan het meer tijdrovende karakter van dergelijk multidisciplinair traject.

Wanneer echter een aanvullende interventie op het werk (ergonomische evaluatie en aanpassing van de werkplek) wordt overwogen, resulteert deze wel in een vroegere werkhervatting in vergelijking met gebruikelijke zorg. Tenslotte blijkt het onderverdelen van patiënten op basis van hun werkgerelateerd risicoprofiel gunstig om hen toe te wijzen aan de meest effectieve therapie en zo vroege werkhervatting te bevorderen. We zien dat werknemers met een lage jobtevredenheid geen invloed op de werkplanning en een hoger risico op jobverlies vroeger terug aan het werk gaan na een multidisciplinair programma waarbij specifiek gefocust wordt op werkgerelateerde aspecten. Terwijl, werknemers met een hoge jobtevredenheid, wél invloed op de werkplanning en geen risico op jobverlies juist meer baat hebben bij een meer gegeneraliseerd, korter programma.

Aanbevelingen om (chronische) lage rugpijn bij werknemers te voorkomen

Voor de bevordering van pijn en functionaliteit wijzen we dus vooral naar het belang van een multidisciplinair zorgtraject met ook speciale aandacht hierin voor psychosociale- en gedragsfactoren. Voor de afname van ziekte-afwezigheid en het begunstigen van werkhervatting hebben werknemers ook baat bij een multidisciplinaire aanpak maar nóg meer wanneer ook een interventie op de werkplek wordt opgenomen in het traject, daarin is de rol van zowel de arbeidsarts, de ergonoom als de werkgever cruciaal. Ook een correcte inschatting van de persoonlijke en werkgerelateerde risicofactoren met als doel de meest adequate behandelstrategie aan te bieden is belangrijk voor een gunstige evolutie. Bij dit laatste zorgen we niet alleen voor meer welzijn en levenskwaliteit bij de werknemer maar ook voor minder kosten ten gevolge van ziektedagen en arbeidsongeschiktheid voor de werkgever en de maatschappij.

Door doctoraatsstudente Lisa Bernaers (Vakgroep Volksgezondheid en Eerstelijnszorg en Vakgroep Revalidatiewetenschappen; Lisa.Bernaers@UGent.be).

Meer over dit onderzoek in deze wetenschappelijke publicatie.

Lees ook de andere research briefs van UGent @ Work.