Research Brief 31. Het meten van intenties tot discriminatie: zwart op wit, open en bloot
Research Brief 31. Het meten van intenties tot discriminatie: zwart op wit, open en blootIn deze studie introduceren we een nieuwe methode om van dichtbij te kijken naar de achterliggende redenen van discriminatie op de woningmarkt – mystery mails. Deze methode zou ook op de arbeidsmarkt een interessante bijdrage kunnen leveren.
Research Brief 31. Het meten van intenties tot discriminatie: zwart op wit, open en bloot
¨Doctoraal onderzoekers Abel Ghekiere en Louis Lippens
(16 september 2022) Studies in verschillende Vlaamse steden tonen aan dat kandidaat-huurders met een migratieachtergrond significant minder worden uitgenodigd dan hun identieke tegenkandidaten met een Vlaamse naam. Om deze discriminatie te meten, maken verschillende studies gebruik van de ondertussen veelbesproken praktijktesten. Hoewel deze methode tot veel in staat is, meet het maar een klein deel van het huurproces waar discriminatie in kan voorkomen, namelijk de kans op een uitnodiging voor een plaatsbezoek. Waarom, hoe of door wie gediscrimineerd wordt, wordt niet duidelijk bij het gebruik van deze praktijktesten. Daarom introduceren we in deze studie een nieuwe methode om van dichtbij te kijken naar de achterliggende redenen van makelaars om te discrimineren. Deze methode, met de zogenaamde de mystery mails, dient als een vergrootglas om naar de intenties tot discriminatie bij makelaars na een discriminerende vraag van verhuurders te kijken.
Jef verhuurt zijn appartement
Jef, een fictieve eigenaar, wil zijn appartement verhuren. Om het proces te vergemakkelijken, roept Jef de hulp in van een makelaar. Bij de vraag om te helpen met de praktische zaken van het verhuren van het appartement en met het zoeken van een perfecte kandidaat vermeldt Jef dat hij niet wil verhuren aan een persoon met een migratieachtergrond. De makelaar die dit verzoek ontvangt en vervolgens een discriminerende selectie maakt, handelt tegen de antidiscriminatiewetgeving in en is strafbaar. In onze studie maken we gebruik van zogenaamde mystery mails om deze situatie na te bootsen. Door mails uit te sturen met een discriminerende vraag kunnen we de intenties tot discriminatie van makelaars capteren, analyseren en categoriseren. Omdat de antwoorden vaak een redenering dragen waarom men wel of niet ingaat op de vraag, zijn we in staat als onderzoekers om verder te kijken dan het pure gedrag (in tegenstelling tot de praktijktesten) en de mails gedetailleerd te categoriseren in: direct of indirect, intentie of geen intentie, discriminatie of geen discriminatie.
De resultaten zijn opmerkelijk. Ondanks het permanent karakter van de mails, i.e. zwart op wit, gaat meer dan tien procent van de geteste makelaars in op deze vraag en schrijft dat er een selectie gemaakt kan worden op basis van etniciteit. Deze reacties tonen directe maar ook indirecte manieren om bepaalde groepen uit te sluiten. Bij een indirecte intentie om te discrimineren stelt de makelaar voor om de kandidaten in een latere fase van het huurproces te filteren. Concreet stellen zij voor om selectief te zijn op basis van niet-etnische, subjectieve criteria die niettemin kunnen worden gebruikt om etnische minderheden uit te sluiten. Voorbeelden van deze criteria zijn persoonlijke ervaring, taal en uiterlijk. De beoordeling van een kandidaat op basis van subjectieve maatstaven kan echter (on)bewust leiden tot discriminatie in een latere fase van de sollicitatieprocedure, een praktijk dat eveneens strafbaar is onder de antidiscriminatiewetgeving.
Het goede nieuws is dat de helft van de geteste makelaars niet ingaat op de discriminerende vraag en geeft aan dat ze geen selectie zullen maken op basis van etniciteit. 27 procent doet dit op een directe manier door bijvoorbeeld te verwijzen naar antidiscriminatie-wetgeving. 20 procent gaat niet rechtstreeks in op het discriminerende verzoek van de klant, maar maakt wel de weg vrij voor discriminatie door de klant. Deze makelaars zijn niet bereid om te discrimineren, maar leggen aan de klant uit dat de uiteindelijke keuze aan hen is. Door deze optie neer te schrijven, kan discriminatie in latere fasen van het verhuurproces nog steeds voorkomen, niet door de makelaar maar door de klant. Dit gedrag is echter niet strafbaar of onwettelijk. De resterende 40 procent gaat niet in op de discriminerende vraag of vraagt om te bellen in plaats van te mailen.
Wat met de arbeidsmarkt?
Ons onderzoek met mystery mails legt de pijnlijke discriminatie op de woningmarkt bloot maar zou ook op de arbeidsmarkt een interessante bijdrage kunnen leveren. Hoewel minder gebruikelijk, zou een fictieve werkgever dezelfde discriminerende vraag kunnen stellen aan een HR-dienstverlener. Die werkgever zou dan op zoek zijn naar een nieuwe werkkracht om de activiteiten van het bedrijf te ondersteunen. In de mail maakt men duidelijk dat men liefst niet werkt met kandidaten met een migratieachtergrond. Daarna capteert men de respons en eventuele nuances met betrekking tot de motivatie van die respons.
In tegenstelling tot klassieke praktijktesten, toont ons onderzoek aan dat de methode van mystery mails wetenschappers toelaat om de intentie om tegemoet te komen aan een discriminerend verzoek op een meer gedetailleerde manier te meten en te contextualiseren. Deze testen zijn nodig om, in combinatie met de praktijktesten, een duidelijk en compleet beeld te krijgen van (woning- en) arbeidsmarktdiscriminatie. Zo kan men een gericht beleid voeren (trainingen geven, gericht sensibilisering, etc.) naar de achterliggende mechanismen van discriminatie evenals het uiteindelijk discriminerend gedrag. Een monitoring van deze zaken aan de hand van praktijktesten is belangrijk, een actief beleid op basis van praktijktesten én mystery mails is belangrijker.
