Research Brief 56. Getouwtrek om leerkrachten: hoe trek je als school aan het langste eind?

Professor Eveline Schollaert en doctoraal onderzoeker Marthe Rys

(31 augustus 2023) “Lerarentekort wordt steeds groter probleem: nu al 3.195 openstaande vacatures” kopte De Morgen aan het begin van deze maand. Dat aantal vacatures is een stijging van 20% in vergelijking met vorig jaar. Ook het onderwijs ontkomt dus duidelijk niet aan het nijpende gebrek aan medewerkers. Dat zorgt ook in het onderwijs voor een 'War for Talent', specifieker een 'War for Teachers'.

Bij de start van het nieuwe schooljaar blijkt het moeilijker dan ooit voor scholen en hun directies om voldoende personeel te vinden én te houden. "Lerarentekort maakt van schoolshoppen een plaag", kopte De Tijd vorige week. Ze schrijven: "Door de krapte op de arbeidsmarkt kunnen leerkrachten shoppen tussen scholen. In de week voor de start van het schooljaar krijgen directies pakken annulaties omdat leerkrachten naar andere scholen gaan”. Directies zitten met de handen in het haar. Wat kunnen scholen doen om zich te onderscheiden van andere scholen? Met andere woorden, waarop moeten ze inzetten om aantrekkelijker te worden als werkgever als antwoord op dit schoolshoppen?

In andere sectoren is het personeelstekort vaak makkelijker aan te pakken. We interviewden bijvoorbeeld een bedrijfsleider in de bouwsector die geen vrachtwagenchauffeurs meer vond. Hij koos ervoor om de job voor iedereen open te stellen en mensen met groeipotentieel te selecteren: Na aanwerving krijgen ze dan de kans om op kosten van het bedrijf en binnen de werkuren het diploma voor vrachtwagenchauffeur te halen. Een andere aanpak zien we in de IT-sector, waar sommigen zelfs bonussen aan sollicitanten aanbieden puur om te willen komen solliciteren. In tegenstelling tot deze sectoren, heeft men in het onderwijs deze mogelijkheden niet, dus moet er een andere aanpak gehanteerd worden om zich als school aantrekkelijker te maken… maar wat kan dat dan concreet inhouden? We lichten enkele wetenschapsgebaseerde tips toe.

Employer branding

Vooreerst, als we kijken naar onderzoek rond ‘employer branding’, blijkt dat om je te differentiëren je best start met duidelijk een ‘employer value proposition’ (werkgeversmerk) te bepalen. Waar sta jij als school voor? Men kan zich hiervoor baseren op het ‘instrumenteel-symbolisch raamwerk’. Deze aanpak is geleend bij de marketing, waarbij men consumenten wil overtuigen om jouw merk te kopen. Onderzoek toont dat mensen aangetrokken worden op basis van zowel instrumentele als symbolische kenmerken. Instrumentele kenmerken zijn tastbare zaken, bij een product kan dat de kostprijs zijn, maar als we dit doortrekken naar jobs zijn dat elementen zoals verloning, aantal verlofdagen, extralegale voordelen, … die men aan medewerkers aanbiedt. Symbolische kenmerken zijn niet tastbaar en draaien om de persoonlijkheid die een merk, en in dit geval, de school uitstraalt, zoals warmte, innovativiteit, stabiliteit, … Welke kenmerken zijn essentieel voor jouw school? Bevraag en bepaal met behulp van het leerkrachtenteam welke kenmerken de kern zijn. Het zal vermoedelijk moeilijker zijn voor scholen om zich te onderscheiden op basis van instrumentele kenmerken, aangezien bijvoorbeeld verloning en verlofregeling gelijk zijn voor alle scholen, dus men zal zich vooral kunnen onderscheiden van andere scholen op basis van symbolische kenmerken.

Men kiest best een klein aantal van deze kenmerken die het DNA van de school samenvatten. Op die manier kan men een beeld ontwikkelen van wat de school als werkgever te bieden heeft aan leerkrachten, een soort centrale boodschap dus van wat de school als ‘merk’ wil meegeven. Eens dat werkgeversmerk bepaald is, is het belangrijk dat je huidige leerkrachtenteam dit kent en voelt. Als je je bijvoorbeeld als een innovatieve school wilt positioneren, is het belangrijk dit eerst intern te laten leven bij de medewerkers.

Authenticiteit en creativiteit

Nadien kan je dit beeld of merk dan zoveel mogelijk naar buiten uitstralen, om zo leerkrachten met de juiste mindset aan te trekken. Dit kan via communicatiecampagnes, via social media, via jobbeurzen, … Het is hierbij bovenal belangrijk om eerlijk te zijn. Als je als school gaat uitstralen dat je een warme werkgever bent, maar in realiteit er weinig cohesie is tussen de leerkrachten en leerkrachten weinig betrokken worden bij het beslissingsproces van de school, dan ga je een omgekeerd (negatief) effect bekomen. Als het beeld dat je uitstraalt niet klopt met de realiteit, blijkt uit onderzoek dat mensen snel de werkgever weer verlaten. Authenticiteit is essentieel!

Een ander facet dat we hier op basis van onderzoek kunnen aanraden is om zo creatief mogelijk te werk te gaan, zodat je in het oog springt. Heel wat bedrijven organiseren tegenwoordig in kader van hun vacatures open familiedagen op het bedrijf, fuiven of zelfs sollicitatiedagen in een pretpark. Kleine originele acties kunnen zelfs al impact hebben. Een onderzoek toonde bijvoorbeeld dat wanneer medewerkers uit een knelpuntberoep met een postkaart aangeschreven werden in plaats van via mail, er meer reactie kwam op de vacature. Het moet zeker en vast mogelijk zijn voor scholen om creatieve acties te bedenken en op te zetten, om zo zichzelf als werkgever te positioneren. Bovendien spelen ook de huidige medewerkers een cruciale rol in het aantrekken van nieuwe leerkrachten. Zij blijken het belangrijkste kanaal om nieuwe sollicitanten aan te trekken. Zorg dat zij je werkgeversmerk voelen en zelf ook uitstralen. Mond-aan-mond reclame is niet te onderschatten als wapen om de War for Teachers aan te gaan. Zet je leerkrachten via verschillende kanalen in de kijker, betrek hen bij je campagnes en laat hen getuigen over je school.

Alleszins, de realiteit van het nijpende tekort aan leerkrachten vraagt om vernieuwende benaderingen. Door een duidelijk werkgeversmerk te creëren en dit zowel intern als extern te laten leven, kunnen scholen een beter gewapende positie innemen in de War for Teachers. Je school staat of valt immers met je leerkrachtenkorps!

Door professor Eveline Schollaert en doctoraal onderzoeker Marthe Rys (Vakgroep Marketing, Innovatie en Organisatie; Eveline.Schollaert@UGent.be en Marthe.Rys@UGent.be).

Lees ook de andere Research Briefs van UGent @ Work.