Research Brief 71. Hoe scholen de werkmotivatie van leerkrachten kunnen bevorderen
Research Brief 71. Hoe scholen de werkmotivatie van leerkrachten kunnen bevorderenLeerkrachten hebben een uitdagende job. In deze Research Brief heeft doctoraal onderzoeker Willemijn Gils het over haar studie naar de werkmotivatie bij leerkrachten en hoe die kan bevorderd worden.
Research Brief 71. Hoe scholen de werkmotivatie van leerkrachten kunnen bevorderen
Doctoraal onderzoeker Willemijn Gils
(15 februari 2024) Het is al langere tijd bekend dat leerkrachten een uitdagende job hebben. Ze moeten namelijk voldoen aan hoge taakeisen, maar hebben beperkte tijd en middelen tot hun beschikking. Naast het verzorgen van de dagelijkse lessen, moeten ze – onder andere – toenemende administratieve taken vervullen, worden ze geacht samen te werken met collega’s in hun vakgroep en moeten ze de nieuwste onderwijsinnovaties verwerken in hun lesstof. Anders gezegd, de verwachtingen ten aanzien van leerkrachten worden steeds hoger, wat mogelijk negatieve effecten heeft voor hun motivatie en welzijn.
Ook schooldirecteuren werken in een veeleisende omgeving. Zo zijn ze onder andere verantwoordelijk voor het personeels- en financieel management van hun school, vervullen ze pedagogische taken en overleggen ze met ouders. De hoge werkdruk die schooldirecteuren hierdoor ervaren, beïnvloedt niet alleen hun eigen functioneren, maar heeft ook een invloed op de werkomgeving van de leerkrachten binnen hun school.
Ons onderzoek
In bestaand onderzoek worden de belastende jobs van leerkrachten en schooldirecteuren meestal los van elkaar bestudeerd, terwijl deze in de realiteit nauw samenhangen. Samen met mijn promotoren professor Mieke Audenaert (UGent) en professor Adelien Decramer (UGent) en coauteur professor David Patient (Vlerick Business School) onderzocht ik als onderdeel van mijn doctoraat hoe de belastende aspecten van het leraarschap én het directeurschap invloed hebben op de motivatie en het welzijn van leerkrachten in Vlaamse middelbare scholen. Hierbij hebben we op basis van bestaand onderzoekbestaand onderzoek een onderscheid gemaakt tussen twee zaken in de werkbeleving van leerkrachten die mogelijk gevolgen hebben voor hun motivatie en welzijn. Allereerst hebben we gekeken naar de ontwikkelingsgerichte humanresourcemanagement (HRM) praktijken die leerkrachten aangeboden krijgen. Hierbij gaat het bijvoorbeeld om deelname aan coaching sessies of het werken aan persoonlijke leiderschapsvaardigheden. Daarnaast hebben we gekeken naar de hoge verwachtingen ten aanzien van leerkrachten.
Ontwikkelingsgerichte HRM praktijken
Uit ons onderzoek blijkt dat wanneer leerkrachten meer ontwikkelingsgerichte HRM praktijken ervaren, hun gevoel van werkbevlogenheid ook hoger is. Werkbevlogenheid is een indicator voor de motivatie van leerkrachten en wordt omschreven als een positieve gemoedstoestand die gekenmerkt wordt door gevoelens van toewijding, vitaliteit en absorptie in je werk. Bovendien laten de resultaten van ons onderzoek zien dat leerkrachten die meer ontwikkelingsgerichte HRM praktijken ervaren, zich minder emotioneel uitgeput voelen. Emotionele uitputting is een van de kernsymptomen van burn-out en kan omschreven worden als het gevoel dat je emotioneel ‘op’ bent. De motivatie en het welzijn van leerkrachten zijn allebei aspecten die momenteel onder druk staan, maar het aanbieden van ontwikkelingsgerichte HRM praktijken kan dus een instrument zijn voor schoolbesturen om beiden te bevorderen.
Hoge verwachtingen
De hoge verwachtingen ten aanzien van leerkrachten zoals hierboven besproken, hebben volgens ons onderzoek een verrassend effect. Onze resultaten tonen namelijk aan dat de hoge verwachtingen enkel tot meer emotionele uitputting van leerkrachten leiden als de schooldirecteur zelf een lage werkdruk heeft. Een mogelijke verklaring hiervoor is de bevinding in eerder wetenschappelijk onderzoek dat mensen zich met anderen vergelijken om te bepalen of ze vinden dat ze eerlijk behandeld worden. In ons geval wil dat zeggen dat leerkrachten de belastende aspecten die ze ervaren in hun werk moeilijker vinden om mee om te gaan als ze weten dat hun directeur het niet zo druk heeft. Het gevoel van oneerlijkheid maakt de lasten voor leerkrachten dus zwaarder om te dragen.
Wat betekent dit?
Ons onderzoek laat zien dat een school de werkbevlogenheid van leerkrachten kan bevorderen en gevoelens van emotionele uitputting kan verminderen door ontwikkelingsgerichte HRM praktijken aan te bieden aan leerkrachten. Zo kunnen scholen bijvoorbeeld de nadruk leggen op de loopbaanontwikkeling van leerkrachten en voldoende ruimte bieden aan leerkrachten om hun talenten in te zetten.
Verder maakt ons onderzoek duidelijk dat leerkrachten niet in een vacuüm werken. Wat er zich binnen andere functies in hun school afspeelt, heeft ook effect op henzelf. Bij het opstellen van toekomstig beleid gericht op het bevorderen van het welzijn van leerkrachten, is het dus belangrijk om een totaalbeeld van de school te nemen. Het is niet genoeg om enkel te kijken naar de aspecten binnen de functie van de leerkracht die veeleisend zijn, er moet ook rekening gehouden worden met belastende aspecten binnen andere functies, zoals die van de schooldirecteur.
Door doctoraal onderzoeker Willemijn Gils (Vakgroep Marketing, Innovatie en Organisatie; Willemijn.Gils@UGent.be).
