Research Brief 90. Administratieve lasten hebben negatieve impact op lange termijn inzetbaarheid van leraren
Postdoctoraal onderzoeker Jolien Muylaert
(5 oktober 2024) Uit mijn doctoraal onderzoek blijkt dat leraren in het Vlaams secundair onderwijs maar liefst 33% van hun werktijd besteden aan regels en procedures. Uit eerder (eigen) onderzoek weten we al dat deze administratieve lasten het welzijn van leraren beïnvloeden. In onze nieuwe studie onderzochten we de impact van administratieve lasten op de lange termijn inzetbaarheid van leraren. Het verbeteren van de lange termijn inzetbaarheid van leraren is cruciaal gegeven het huidige lerarentekort.
Samen met professoren Adelien Decramer (UGent), Beatrice Van der Heijden (Radboud Universiteit) en Mieke Audenaert (UGent) onderzocht ik de relatie tussen de administratieve lasten die leraren ervaren en hun zogenaamde ‘inzetbaarheidscompetenties’. Inzetbaarheid verwijst naar het vermogen om continu werk te vervullen, te verwerven of te creëren door optimaal gebruik te maken van competenties. De twee ‘inzetbaarheidscompetenties’ die we onderzochten zijn (i) evenwicht en (ii) flexibiliteit, die we hieronder verder toelichten.
Evenwicht en flexibiliteit
Leraren hebben steeds vaker moeite om een goed evenwicht te vinden (i) enerzijds tussen werk en privé en (ii) anderzijds op het werk zelf, zijnde een evenwicht tussen het behalen van de eigen doelstellingen en die van collega’s en directie. In ons onderzoek onderzochten we daarom of administratieve lasten een impact hebben op dit gevoel van evenwicht. Dit gevoel van evenwicht is essentieel in het onderwijs, waar leraren voortdurend verschillende rollen moeten combineren en het vaak moeilijk hebben uiteenlopende werkeisen in evenwicht te houden. Naast lesgeven wordt van leraren namelijk ook verwacht dat zij specialisten zijn in klassenmanagement, administratie en de ontwikkeling van leerlingen. Wanneer leraren te maken krijgen met (te) veel administratieve lasten en tegelijkertijd geconfronteerd worden met tal van andere werkeisen, zoals een hoge werkdruk en een vermindering van de middelen, kan dit beide vormen van evenwicht verstoren: het evenwicht tussen werk en privé en het evenwicht tussen het behalen van de eigen doelstellingen en die van collega’s en directie.
Daarnaast krijgen leraren ook te maken met allerlei veranderingen in hun job, zoals technologische vooruitgang, schoolhervormingen en een toenemende diversiteit onder leerlingen. Om deze veranderingen bij te houden, is flexibiliteit belangrijk. Dit is het vermogen van leraren om zich snel aan te passen aan veranderingen in hun werkomgeving. Leraren met een hoge mate van flexibiliteit staan open voor veranderingen en weten hoe ze uit die veranderingen voordelen kunnen halen. Wanneer leraren echter geconfronteerd worden met veel administratieve lasten, hebben ze mogelijk niet langer de ruimte om snel genoeg te anticiperen op veranderingen in hun werkomgeving.
Het is belangrijk om de impact van administratieve lasten op evenwicht en flexibiliteit te onderzoeken, gezien onderzoek aantoont dat deze competenties cruciaal zijn om opportuniteiten op het werk aan te grijpen en (zo) loopbaanontwikkeling te stimuleren. Dat zorgt op zijn beurt dan weer voor een grotere inzetbaarheid op de lange(re) termijn. Dat is niet alleen belangrijk voor de leraren zelf, maar ook voor de maatschappij, gezien het huidige tekort aan leraren en het hoge verloopcijfer bij beginnende leraren. Daarnaast toont onderzoek ook aan dat het verbeteren van deze competenties bijdraagt aan betere prestaties, loopbaansucces en welzijn.
Resultaten van het onderzoek
Om de impact van administratieve lasten op evenwicht en flexibiliteit te bestuderen, verzamelden we data bij 908 leraren en hun directeurs uit 92 Vlaamse secundaire scholen. Zij vulden een vragenlijst in waarbij aan de hand van verschillende vragen gepeild werd naar de hoeveelheid administratieve lasten die zij ervaarden in hun job. Daarnaast werd gepeild naar hun evenwicht tussen werk en privé enerzijds en tussen eigen doelstellingen en andere doelstelling op het werk anderzijds; alsook naar hun flexibiliteit.
Onze resultaten tonen aan dat administratieve lasten een negatief effect hebben op zowel het gevoel van evenwicht van leraren als op hun flexibiliteit en dus ook op hun inzetbaarheid op lange(re) termijn. Dat is zorgwekkend, omdat eerder onderzoek benadrukt dat de inzetbaarheid van leraren niet alleen voor henzelf belangrijk is, maar ook voor de kwaliteit van het onderwijs en de leerprestaties van hun leerlingen.
In onze studie gingen we ook dieper in op het onderliggende proces achter deze relatie door een zogenaamde ‘mediatie-analyse’ uit te voeren. Uit deze aanvullende analyse bleek dat wanneer leraren geconfronteerd worden met veel administratieve lasten, zij het gevoel hebben geen invloed te kunnen uitoefenen op wat er in hun school gebeurt. Meer bepaald: wanneer leraren overladen worden met administratieve lasten, wordt het voor hen moeilijker om deel te nemen aan besluitvormingsprocessen, worden hun mogelijkheden ingeperkt om op een zinvolle manier bij te dragen aan de school en is het moeilijker om situaties aan te pakken op de manier die zij het beste vinden. Dit verminderde gevoel van impact leidt tot een daling in hun gevoel van evenwicht en hun flexibiliteit.
Tenslotte onderzochten we ook de rol van zogenaamde ‘ontwikkelingsbeloningen’ in dit verhaal. Ontwikkelingsbeloningen verwijzen naar de ontwikkelingsgerichte hrm-praktijken waar leraren binnen hun school van kunnen genieten. Denk bijvoorbeeld aan (i) deelname aan besluitvormingsprocessen en (ii) toegang tot opleidingen. Uit onze analyses bleek dat wanneer scholen voldoende ontwikkelingsbeloningen aanbieden aan hun leraren, leraren zich minder belemmerd voelen door administratieve lasten en meer in staat om werkresultaten te beïnvloeden, wat hun evenwicht en flexibiliteit ten goede komt.
Hoe de schadelijke gevolgen beperken?
Onze studie toont aan dat administratieve lasten aanzienlijke negatieve gevolgen hebben voor leraren. In het bijzonder leidt het tot een gevoel van minder evenwicht en flexibiliteit, met negatieve gevolgen voor hun inzetbaarheid op lange(re) termijn. Daarom is het belangrijk dat scholen, beleidsmakers en overheden kritisch kijken naar welke regels en procedures als administratieve last worden ervaren en overwegen deze aan te passen of te schrappen. Omdat het ervaren van administratieve lasten subjectief is, is het ook belangrijk om helder uit te leggen aan leraren waarom bepaalde regels bestaan. Als leraren het nut ervan inzien, ervaren ze deze mogelijk minder als een last.
De resultaten van ons onderzoek reiken echter ook nog een andere piste aan om de negatieve gevolgen van administratieve lasten tegen te gaan. Uit onze analyses bleek namelijk dat wanneer scholen voldoende ontwikkelingsbeloningen bieden aan hun leraren, de negatieve gevolgen van administratieve lasten verzwakken.
- Zorg ervoor dat leraren actief kunnen deelnemen aan de besluitvorming op schoolniveau en moedig dat ook aan.
- Waardeer suggesties en feedback van leraren over het schoolbeleid.
- Geef leraren meer autonomie binnen hun verantwoordelijkheidsgebied.
- Bied leraren opleidingen aan zodat zij de nodige kennis en vaardigheden kunnen verwerven voor hun job en loopbaanontwikkeling.
- Geef – waar mogelijk – loopbaanontwikkeling een centrale plaats binnen de organisatie.
Door postdoctoraal onderzoeker Jolien Muylaert (Vakgroep Marketing, Innovatie, en Organisatie; Jolien.Muylaert@UGent.be).
Lees meer in het doctoraal onderzoek van Jolien!
Lees zeker ook de andere Research Briefs van UGent @ Work!