Doctoraal onderzoeker Axana Dalle, professor Elsy Verhofstadt en professor Stijn Baert

(29 oktober 2024) De Vlaamse regering wil wieden in subsidies die bedrijven krijgen wanneer ze mensen uit bepaalde doelgroepen aanwerven. Ook de onderhandelaars voor een federale regering kijken in die richting. Eerder nationaal en internationaal evaluatieonderzoek plaatste inderdaad sterke vraagtekens bij de effectiviteit van zo’n aanwervingsubsidies. Onze nieuwe wetenschappelijke publicatie in vakblad Journal of Economic Behavior & Organization biedt een verklaring: een aanwervingssubsidie voor oudere werknemers roept negatieve gedachten op bij werkgevers.

Eerder nationaal en internationaal onderzoek plaatste al vraagtekens bij de effectiviteit van subsidies die bedrijven krijgen bij het aanwerven of tewerkstellen van werknemers uit bepaalde doelgroepen. Een mogelijke verklaring ligt in hun signaaleffect. Dat wil zeggen: werkgevers zien werknemers met een dergelijk “rugzakje” mogelijk als minder sterke krachten. Ofwel: tegenover de subsidie staat mogelijk een stigma.

In een nieuw artikel in Journal of Economic Behavior & Organization onderzochten we hoe Vlaamse werkgevers reageerden wanneer kandidaat-werknemers aanleiding gaven tot de Vlaamse doelgroepvermindering voor werkzoekenden van 58 jaar of ouder. Daartoe lieten we echte Vlaamse recruiters fictieve sollicitanten beoordelen, goed voor in totaal meer dan 1.000 beoordelingen. Deze beoordelingen hadden betrekking op de aanwervingskansen van de sollicitanten, alsook op 20 mogelijke percepties omtrent de productiviteit van en samenwerking met de fictieve sollicitanten, die we kozen op basis van eerder theoretisch en empirisch onderzoek.

De fictieve sollicitanten waren allemaal werkloos maar verschilden in leeftijd waardoor de werkgever al dan niet recht had op een subsidie voor het aanwerven van werkzoekenden die minstens 58 jaar oud zijn. Op basis van verschillende robuustheidsanalyses kon echter achterhaald worden welke effecten door leeftijd veroorzaakt werden en welke door de subsidie.

Wat blijkt?

1. Jobkandidaten die aanleiding zouden geven tot het verkrijgen van deze subsidie, worden minder (!) aanbevolen om uit te nodigen voor een jobgesprek of om finaal aan te werven.
2. Dit komt omdat zij worden gezien als minder productief. In het bijzonder worden deze jobkandidaten beschouwd als minder fysiek sterk en minder technologisch vaardig.
3. Bovendien verwachten werkgevers dat de aanwerving van deze jobkandidaten gepaard gaat met een moeilijke administratieve aanwervingsprocedure en verhoogde arbeidsinspectie.

Signaaleffecten

Theoretisch worden deze bevindingen gerelateerd aan de ‘signaaltheorie’. Deze theorie stelt dat werkgevers op basis van een cv over onvoldoende informatie beschikken om de productiviteit van de sollicitant te bepalen. Zaken als motivatie, flexibiliteit en technologische onderlegdheid vallen niet direct af te leiden. Daarom voorspellen ze, bewust of onbewust, deze zaken op basis van kenmerken van de sollicitant die ze wel zien op het cv, zoals leeftijd en subsidies. Wanneer het gaat over kenmerken waarop ongelijke behandeling verboden is, spreken we in dat geval over ‘statistische discriminatie’.

Onze resultaten tonen aan dat de negatieve productiviteitssignalen die samenhangen met deze doelgroepvermindering de positieve financiële stimulus niet enkel teniet doen, maar zelfs ombuigen in een algemeen negatief effect. Hoewel dit negatief effect in ons experiment uitvergroot werd door de hypothetische setting waarbij de werkgevers de positieve financiële impact niet echt ondervonden, geven we hiermee als eersten ter wereld empirische evidentie voor waarom dergelijke subsidies voor oudere werknemers het gewenste effect niet hebben.

In het verleden toonde praktijktest na praktijktest aan dat leeftijdsdiscriminatie een belangrijke problematiek is op onze arbeidsmarkt. We vonden ook welke stigma daarvoor verantwoordelijk zijn, met name de beperkte opleidbaarheid, technologische onderlegdheid en flexibiliteit die recruiters linken aan ouderen. Met dit onderzoek tonen we aan dat deze stigma, en minder mee zijn met technologie in het bijzonder, versterkt lijkt te worden wanneer oudere jobkandidaten gesubsidieerd worden. Er lijkt in dezen extra focus op de oudere leeftijd te komen liggen.

Doelmatiger uitgaven

De Vlaamse Overheid besliste om deze subsidie per 1 juli 2024 te stoppen. De bevindingen van dit onderzoek lijken deze beslissing verder te schragen. De subsidies komen immers met een belangrijk ‘deadweight loss’. Dat wil zeggen: ongeveer dezelfde mensen worden aangeworven als zou gebeuren zonder de subsidies. Ze zijn dus in zekere zin “dood gewicht” voor de begroting, een uitgave zonder dat er echt welvaart mee gecreëerd wordt. In ons onderzoek wordt zelfs de overtreffende trap vastgesteld: de subsidie lijkt eerder tegen dan mee te werken.

Onze resultaten kunnen niet veralgemeend worden naar andere subsidies gericht op de aanwerving en tewerkstelling van andere groepen, maar het spreekt voor zich dat die ook een diepgaande evaluatie verdienen. De nieuwe federale en Vlaamse regeringen kunnen zo belastinggeld doelmatiger inzetten door gericht te wieden in doelgroepkortingen. Het zou immers absurd zijn om te blijven investeren in arbeidsmarktprogramma’s die hun doelstelling niet behalen. In plaats daarvan is het beter om de vrijgekomen middelen te investeren in arbeidsmarktprogramma’s die ouderen effectief helpen om langer op de arbeidsmarkt te blijven en die bijvoorbeeld meer focussen op opleiding en begeleiding.

Door doctoraal onderzoeker Axana Dalle, professor Elsy Verhofstadt en professor Stijn Baert (beide Vakgroep Economie; Axana.Dalle@UGent.be; Stijn.Baert@UGent.be).

Lees meer over dit onderzoek in het gepubliceerde wetenschappelijke artikel.

Lees zeker ook de andere Research Briefs van UGent @ Work!