Research Brief 95. Eerste evaluatie van “evenveel werken op minder dagen” uit federale arbeidsdeal

Doctoraal onderzoeker Kristen du Bois, postdoctoraal onderzoeker Louis Lippens, professor Stijn Baert en professor Eva Derous

(18 november 2024) Met een veldstudie bij IKEA België onderzochten we het verband tussen gecomprimeerde werkweken, waarin werknemers minder maar langere dagen werken, en het welzijn van werknemers. Hoewel de resultaten aangeven dat werknemers in gecomprimeerde werkweken beter kunnen loskoppelen van hun werk, daalt hun burn-outrisico niet. Wat betekent dit voor beleidsmakers en werkgevers die deze werkstructuur overwegen?

In een gecomprimeerde werkweek werken werknemers meer uren per dag in ruil voor extra volledige dagen vrijaf. Sinds de federale arbeidsdeal van 2022 kunnen werknemers uit de privésector zo’n werkregime aanvragen bij hun werkgever. Volgens de verslaggeving moest de regeling het welzijn van werknemers verbeteren en burn-outs tegengaan. Maar kloppen die verwachtingen? UGent @ Work sloeg de handen in elkaar met IKEA België om dit wetenschappelijk te onderzoeken.

Over het onderzoek

IKEA België introduceerde in 2024 de optie voor werknemers om in te stappen in een gecomprimeerd werkrooster. Concreet konden ze ervoor kiezen om dagelijks langere uren te werken in ruil voor een extra dag vrijaf. In ons onderzoek volgden we 204 werknemers, waaronder 140 in een gecomprimeerde schema stapten, op gedurende een periode van 10 maanden. We verzamelden gegevens van hen op vier verschillende momenten, zowel voor als na de invoering van de optie om gecomprimeerd te werken. Concreet vulden de werknemers vragenlijsten in waarmee we veranderingen in drie domeinen van welzijn op het werk onderzochten: (i) psychologische ontkoppeling van het werk, (ii) werkgerelateerde uitputting en (iii) burn-outrisico.

Ons onderzoek is zowel maatschappelijk als wetenschappelijk van toegevoegde waarde. Maatschappelijk is dit de eerste kwantitatieve evaluatie van de gecomprimeerde werkweek uit de federale arbeidsdeal. Wetenschappelijk is dit de eerste evaluatiestudie naar gecomprimeerde werkweken wereldwijd waarin gegevens verzameld werden op verschillende meetmomenten. Dataverzameling op verschillende meetmomenten heeft als groot voordeel dat het toelaat de resultaten ‘uit te zuiveren’ voor ‘niet-waargenomen’ kenmerken van de werknemers. Die niet-waargenomen kenmerken zouden anders zorgen voor vertekende resultaten. In dit geval een vertekende relatie tussen instromen in een bepaald werkregime en welzijn op het werk.

Psychologisch ontkoppelen van het werk

Onze resultaten gaven aan dat werknemers in een gecomprimeerde werkweek zich beter psychologisch kunnen ontkoppelen van het werk. Dit betekent dat onder andere ze in hun vrije tijd minder aan het werk dachten. Onderzoek toont aan dat dit een belangrijk aspect is van herstel van het werk en kan bijdragen aan een beter welzijn.

Toch zagen we geen samenhang tussen het werken in een gecomprimeerd rooster en een vermindering van werkgerelateerde uitputting of vermindering van het risico op burn-out. Dit suggereert dat hoewel medewerkers beter mentaal kunnen loskomen van hun werk, dit op zichzelf niet voldoende is om hun uitputting of burn-outrisico te verminderen.

De resultaten komen overeen met die van onze eerdere interviews met instromers in een gecomprimeerde werkweek. Zij gaven aan dat ze vermoedden dat hun nieuwe werkschema hun burn-outrisico niet reduceerde. Bovendien liggen ze ook in lijn met ons recent kwantitatief onderzoek dat aantoont dat deeltijdse werknemers, die doorgaans ook langere perioden van het werk afwezig zijn, een even grote kans maken op burn-out als hun voltijds werkende collega's. Deze bevindingen verwijzen naar het belang van kwalitatief werk waarbij er een goede balans is tussen werkeisen en ondersteuning. De gecomprimeerde werkweek kan hierbij helpen maar is dus slechts één factor in dit verhaal.

Aanbevelingen voor beleidsmakers en werkgevers

Gecomprimeerde werkweken kunnen een waardevol hulpmiddel zijn om medewerkers te helpen mentaal afstand te nemen van werk in hun vrije tijd. Dat is essentieel voor hun herstel van het werk. Werkgevers zouden deze optie dus kunnen aanbieden als onderdeel van een bredere welzijnsstrategie.

Hoewel het cruciaal is om tijdig los te koppelen van het werk, toont ons onderzoek aan dat gecomprimeerde werkschema’s geen wondermiddel vormen tegen burn-outs. Beleidsmakers moeten dus voorzichtig zijn met dergelijke veronderstellingen.

Door doctoraal onderzoeker Kristen du Bois, postdoctoraal onderzoeker Louis Lippens, professor Stijn Baert (allen Vakgroep Economie; Kristen.duBois@UGent.be; Louis.Lippens@UGent.be; Stijn.Baert@UGent.be) en professor Eva Derous (Vakgroep Werk, Organisatie en Samenleving; Eva.Derous@UGent.be).

Lees meer over dit onderzoek in het net gepubliceerde wetenschappelijke artikel.

Lees zeker ook de andere Research Briefs van UGent @ Work!